Doordat het Italiaanse bbp (bruto binnenlands product, een maatstaf van de overheid voor de economische output van een land) in het 3e en 4e kwartaal van 2018 is gekrompen, verkeert het land volgens een algemeen gebruikte definitie (twee opeenvolgende kwartalen van krimp) in een recessie. Bij het bestuderen van de financiële media constateerden we dat sommige deskundigen vrezen dat dit nog maar het begin is van de economische problemen van Italië en dat de wereldwijde aandelenmarkten gevaar lopen. Maar op basis van de informatie waarover we beschikken op het moment van schrijven, denken we dat de Italiaanse recessie waarschijnlijk van tijdelijke en gematigde aard is. Zelfs als de recessie aanhoudt, is het volgens ons onwaarschijnlijk dat deze een langdurige negatieve impact op de wereldwijde markten zal hebben.
De factoren die de Italiaanse recessie hebben veroorzaakt, lijken van tijdelijke aard. Het lijkt erop dat er drie probleemgebieden zijn: export, industriële productie en investeringen in vaste activa. De meeste Europese landen hadden te lijden van zwakke exportcijfers, die het gevolg lijken te zijn van de afnemende vraag in de Chinese particuliere sector. Toen de Chinese overheid vorig jaar probeerde om de kredietverlening buiten het traditionele bancaire systeem tegen te gaan, ontstond er een gebrek aan kapitaal bij kleine particuliere bedrijven – de belangrijkste bron van groei voor de Chinese economie. Door de fiscale en monetaire stimuleringsmaatregelen die de Chinese regering onlangs heeft genomen, waaronder belastingverlagingen en maatregelen om de kredietstroom naar kleine bedrijven te bevorderen, zou de binnenlandse vraag zich moeten herstellen, waardoor Europese exporterende bedrijven weer wat lucht zouden moeten krijgen. De terugvallende industriële productie houdt waarschijnlijk verband met de EU-emissienormen voor auto’s, die op 1 september van kracht werden en nadelige gevolgen hadden voor fabrikanten van auto’s en auto-onderdelen in heel Europa, waaronder Italië. Autofabrikanten uit de EU waarschuwden dat de nieuwe normen tot een productieverlaging zouden leiden,[i] en uit de registratiegegevens van nieuwe auto’s blijkt dat veel consumenten vóór de invoeringsdatum tot aankoop zijn overgegaan. Het aantal registraties in juni, juli en augustus liet namelijk een forse stijging zien van respectievelijk 5,2%, 10,5% en 31,2%.[ii] De verkoopcijfers vielen vervolgens in september terug met -23,5% op jaarbasis en zijn sindsdien elke maand gedaald.[iii] De derde negatieve factor, de stagnerende investeringen in vaste activa, is meer een specifiek Italiaans probleem dat waarschijnlijk zijn oorzaak vindt in de rentestijging die plaatsvond tijdens de impasse tussen Italië en de EU over de begroting van het land. De Italiaanse 10-jaarsrente schoot omhoog van 2,6% op 29 mei 2018, de laatste handelsdag voordat de Italiaanse populistische coalitie een regering vormde, naar 3,6% op 18 oktober 2018.[iv] Wanneer ondernemers worden geconfronteerd met een plotselinge rentestijging en vermoeden dat die tijdelijk is, is het logisch dat veel van hen wachten tot de rente weer gaat dalen alvorens een langetermijnlening voor de financiering van hun investeringen af te sluiten. Het vastleggen van hoge kredietkosten kan de winstmarge op lange termijn negatief beïnvloeden. Als de bedrijven verwachten dat de rente gaat dalen, hebben ze alle redenen om een afwachtende houding aan te nemen. Nu de rentestijging achter de rug is, zal het ons niet verbazen als de zakelijke kredietverlening en de investeringen zich herstellen. Op grond hiervan verwachten we dat de economie binnenkort weer gaat groeien. Maar zelfs als de recessie aanhoudt of de groei zwak is, blijkt uit het verleden dat dergelijke probleemfactoren – zelfs een inkrimping – niet het eind van de bullmarkt betekenen.
De economische problemen in Italië zijn niet nieuw. Toch gaat het over het algemeen goed met de wereldeconomie. De huidige wereldwijde aandelenbullmarkt begon op 9 maart 2009, toen de eurozone en Italië nog in een recessie verkeerden. Beide economieën begonnen weer te groeien in het 3e kwartaal van 2009. Sindsdien waren er in de eurozone zes kwartalen waarin het bbp is gedaald – alle tijdens de door de staatsschuldencrisis veroorzaakte recessie.[v] Het Italiaanse bbp is in dat tijdsbestek 11 keer gedaald.[vi] De recessie in de eurozone eindigde na het 1e kwartaal van 2013 en sindsdien is het bbp van de eurozone 23 opeenvolgende kwartalen gestegen (waaronder het 4e kwartaal van 2018). En dat terwijl het Italiaanse bbp het moeilijk bleef hebben en tussen het 2e kwartaal van 2013 en het 4e van 2014 in vier van de zeven kwartalen een daling liet zien. Desondanks realiseerden eurozone- en wereldwijde aandelen een sterk rendement. In die periode stegen wereldwijde aandelen met 30,9%.[vii] Eurozone-aandelen boekten een winst van 25,8%.[viii] Als uit het verleden blijkt dat een zwakke Italiaanse economie niet in staat is de hele eurozone omlaag te trekken, zien wij niet in waarom het dit keer anders zou zijn, vooral omdat de groei in Spanje en andere landen voortdurend stijgt. Over het algemeen worden zwakke landen uiteindelijk omhooggetrokken door de sterke.
Deze stelling gaat zelfs op als de groei in een hele regio of een groot land krimpt. Tijdens de recessie in de eurozone van het 4e kwartaal van 2011 tot het 1e kwartaal van 2013 bleef het wereldwijde bbp groeien. Uiteindelijk werd de eurozone uit het slop getrokken door de vraag in Noord- en Zuid-Amerika en Azië, die ervoor zorgde dat de Europese economie weer ging groeien. Hetzelfde verschijnsel deed zich voor toen het Europese vasteland in een recessie belandde als gevolg van de crisis rond het Europees wisselkoersmechanisme (ERM), begin jaren ’90. In 1993 kromp het Europese bbp, terwijl het wereldwijde bbp met 1,5% groeide. Het jaar daarop herstelde de Europese groei zich echter doordat de wereldwijde groei versnelde naar 3%.[ix]De regio Azië/Pacific belandde eind jaren ’90 in een regionale crisis toen diverse landen – vooral Thailand, Zuid-Korea en Indonesië – geconfronteerd werden met een valutacrisis. In 1998 viel het regionale bbp terug met -0,1%.[x] Dit resulteerde niet in een daling van het wereldwijde bbp, dat in dat jaar een groei van 2,5% liet zien. Het jaar daarop begon Azië weer te groeien doordat de zwakke landen omhoog werden getrokken door de wereldeconomie. Meer recentelijk kreeg Japan, dat gemeten naar het bbp de op twee na grootste economie van de wereld is, drie recessies te verwerken sinds het begin van de huidige wereldwijde aandelenbullmarkt. Toch had dit geen desastreuze gevolgen voor de aandelenkoersen en de groei van de wereldeconomie.[xi]
Hoewel de Italiaanse recessie volgens ons waarschijnlijk een geïsoleerd en tijdelijk verschijnsel is, zijn er redenen om aan te nemen dat de wereldeconomie kan blijven groeien, ook als de economische situatie in Italië (of een ander land) op korte termijn verslechtert. Probleemgebieden zijn er bijna altijd, ook als de wereldeconomie als geheel in een groeifase zit. De aandelenmarkten hebben in het verleden vaak dit soort situaties overleefd en we vermoeden het dit keer niet anders zal zijn, temeer daar het aantal landen met een relatief gezonde economie groter is dan het aantal zwakke landen.
Fisher Investments Nederland is het Nederlandse bijkantoor van Fisher Investments Europe Limited. Fisher Investments Nederland is ingeschreven bij de Nederlandse Kamer van Koophandel onder nummer 57731446. Als Nederlands bijkantoor van Fisher Investments Europe Limited staat Fisher Investments Nederland onder toezicht van de Britse toezichthouder FCA en, op basis van kennisgeving, van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Fisher Investments Europe Limited is geautoriseerd en gereguleerd door de Britse toezichthouder Financial Conduct Authority (FCA-nummer 191609). Het is geregistreerd in Engeland (ondernemingsnummer 3850593). Fisher Investments Europe Limited heeft als maatschappelijke zetel: 2nd Floor, 6-10 Whitfield Street, London, W1T 2RE, Verenigd Koninkrijk.
Fisher Investments Europe Limited besteedt het portefeuillebeheer uit aan zijn moedermaatschappij, Fisher Asset Management, LLC, dat opereert onder de naam Fisher Investments, gevestigd is in de VS en onder toezicht van de Amerikaanse Securities and Exchange Commission staat.
Beleggen op de beurs brengt het risico van verlies met zich mee en er is geen garantie dat het belegde kapitaal geheel of gedeeltelijk terugbetaald zal worden. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie of betrouwbare indicatie van toekomstig rendement. De waarde en opbrengst van de beleggingen volgen de schommelingen van de wereldwijde aandelenmarkten en van de internationale wisselkoersen.
[i] “VW Says 250,000 Cars Could Be Delayed by New Testing Rules,” Andreas Cremer en Jan Schwartz, Reuters, 8/6/2018. https://www.reuters.com/article/us-volkswagen-emissions-production/vw-says-250000-cars-could-be-delayed-by-new-testing-rules-idUSKCN1J42A4
[ii] Bron: FactSet, per 15/2/2019. Registratiegegevens nieuwe personenauto’s in de EU, juni 2018 – augustus 2018.
[iii] Bron: FactSet, per 15/2/2019. Registratiegegevens nieuwe personenauto’s in de EU, september 2018 – januari 2019.
[iv] Bron: FactSet, per 13/2/2019. 10-jaarsrente op Italiaanse staatsobligaties, 29/5/2018 – 18/10/2019.
[v] Bron: Eurostat, per 12/2/2019. Driemaandelijkse reële (naar inflatie gecorrigeerde) bbp-groei in de eurozone, voor seizoensinvloeden en kalendereffecten gecorrigeerd, 3e kwartaal 2009 – 4e kwartaal 2018.
[vi] Bron: Eurostat en FactSet, per 12/2/2019. Driemaandelijkse reële (naar inflatie gecorrigeerde) bbp-groei in Italië, voor seizoensinvloeden en kalendereffecten gecorrigeerd, 3e kwartaal 2009 – 4e kwartaal 2018.
[vii] FactSet, per 14/2/2019. Rendement van de MSCI World-index met nettodividenden in EUR, 31/3/2013 – 31/12/2014.
[viii] FactSet, per 14/2/2019. Rendement van de MSCI EMU-index met nettodividenden in EUR, 31/3/2013 – 31/12/2014.
[ix] Bron: De Wereldbank, per 14/2/2019. Bbp-groei op jaarbasis van de eurozone en de wereld, 1993 – 1994.
[x] Ibid. Bbp-groei op jaarbasis van de regio Oost-Azië & Pacific en de wereld, 1998 – 1999.
[xi] Bron: FactSet, per 14/2/2019. Bbp-groei per kwartaal van Japan, 1e kwartaal 2009 – 4e kwartaal 2018.
- De kloof tussen bevlieging en werkelijkheid: lees hier de ervaringen van Fisher Investments Nederland met groene energie
- De ervaringen van Fisher Investments Nederland: waarom aandelen niet afhankelijk zijn van een lage rente
- Volgens de ervaring van Fisher Investments Nederland kunnen langetermijnbeleggers lessen trekken uit 2023
- Fisher Investments Nederland legt aan de hand van zijn ervaringen uit wat we wijzer worden als we het sentiment meten
- De ervaringen van Fisher Investments Nederland in het kort: hebben aandelen een sterke bbp-groei nodig?
- De ervaringen van Fisher Investments Nederland met de techsector
- Fisher Investments Nederland bespreekt het opveringseffect
- Fisher Investments Nederland werpt zijn licht op de markthistorie
- Fisher Investments Nederland beargumenteert waarom de olieprijzen geen invloed hebben op aandelen
- Fisher Investments Nederland werpt zijn licht op een veelvoorkomende valkuil bij het beleggen: het actualiteitsdenken
- Fisher Investments Nederland schijnt licht op de sector basisconsumptiegoederen
- Fisher Investments Nederland gaat in op de vrees voor een wereldwijde recessie
- Fisher Investments Nederland geeft kijk op de prestaties van de duurzame consumptiesector
- Fisher Investments Nederland legt uit wat u moet afwegen voordat u in vastgoed belegt
- Fisher Investments Nederland geeft kijk op de markten: slecht nieuws is niet per definitie slecht voor aandelen
- Fisher Investments Nederland over beleggingshypes: het snelle geld of pure oplichting?
- Volgens Fisher Investments Nederland speelt politiek geen rol in uw beleggingsstrategie
- Fisher Investments Nederland geeft zijn perspectief op goud als vermeend afdekkingsinstrument in de beleggingsportefeuille
- Fisher Investments Nederland neemt de inflatie onder de loep
- Fisher Investments Nederland bespreekt wat het strijden tegen de laatste oorlog inhoudt
- Fisher Investments Nederland over de beperkingen van kapitaalbehoud
- Seizoensgebonden beurswijsheden in perspectief gezet
- Wat de arbeidsstatistieken volgens Fisher Investments Nederland voor aandelen betekenen
- De impact van de bedrijfswinsten op de aandelenmarkten volgens Fisher Investments Nederland
- Groei of waarde: welke beleggingsstijl is beter voor uw portefeuille?
- Wat de rentecurve volgens Fisher Investments Nederland kan betekenen voor beleggers
- Vijf zaken die potentiële bitcoinbeleggers volgens Fisher Investments Nederland in overweging moeten nemen
- Het beleggerssentiment is getemperd en dat kan een goede zaak zijn
- De visie van Fisher Investments Nederland over de hoge energieprijzen en de ontwikkeling van de economie
- Fisher Investments Nederland: beleggers zouden de afbouw van de monetaire verruiming moeten toejuichen
- Waarom beleggers verder zouden moeten kijken dan schommelingen op korte termijn
- Wat is er gebeurd met de “waarde-rally” van 2021?
- Dit denkt Fisher Investments Nederland van de geruchten over toenemende inkopen van eigen aandelen
- De kijk van Fisher Investments Nederland op negatieve volatiliteit
- Dit kunnen beleggers volgens Fisher Investments Nederland opmaken uit de sterk schommelende olieprijzen
- Hoe u het hoofd koel houdt in stijgende markten – Fisher Investments Nederland
- Fisher Investments Nederland legt uit hoe een negatieve rente nadelige gevolgen voor u kan hebben
- Is COVID-19 van invloed op uw beslissingen?
- Fisher Investments Nederland over de zogenaamd overgewaardeerde aandelen
- Het gevaar van recency bias, volgens Fisher Investments Nederland
- Beleggen in passieve producten maakt u nog geen passieve belegger
- Waarom deflatie in de eurozone volgens Fisher Investments Nederland niet in het verschiet ligt – en ook niet gevaarlijk is
- Verminder uw financiële stress met een noodfonds
- Een leidraad voor het interpreteren van economische cijfers
- Fisher Investments Nederland: Overheidsuitgaven in het kader van COVID-19 geen gevaar voor aandelenkoersen
- Valt uw aandelenrisico hoger uit door een uitgesproken voorkeur voor uw eigen land?
- De voordelen en grenzen van fiscale stimulering
- Werkt het negatieve-rentebeleid van centrale banken wel?
- Waarom beleggen ook zinvol is in perioden waarin dit onaantrekkelijk lijkt
- ESG-beleggen: een inleiding
- Geopolitieke risico’s op de markten
- De economische vooruitzichten van China: Welke impact hebben ze op Europa?
- Discipline in tijden van hoge volatiliteit
- Klimaatverandering evalueren – risico’s en mogelijkheden
- Staatsschuld in perspectief
- Inleiding in rentecurves: wat zijn het en welke invloed hebben ze op uw beleggingen?
- De opsplitsing van de wereld door de bril van een belegger
- Beknopte handleiding over waarderingen
- Vallen de Europese verkiezingen ten prooi aan populisme?
- De Italiaanse verkiezingen: de onderschatte impact van de afnemende onzekerheid
- Vrees voor recessie in eurozone lijkt ongegrond
- Eindejaarsherinnering: rendement uit het verleden is niet te koop
- Economisch nieuws van ruis scheiden
- Onopvallende positieve ontwikkelingen op handelsgebied
- Waarom het herbeleggingsrisico van belang is voor obligatiebeleggers
- Vertrouwdheid leidt niet tot een lager risico
- Voor aandelen is een oplossing voor de existentiële langetermijnproblemen van de eurozone niet van wezenlijk belang
- Hoe wereldwijd beleggen kan helpen bij het verlagen van het single-stock risico
- Maakt verkopen in mei blij?
- Wat te doen als de volatiliteit toeneemt
- Correct denken over correcties
- Protectionisme: Vrees versus realiteit
- Europese aandelen trotseren terrorisme
- De toekomst van de euro
- Vermogensbeheerder van het jaar
- V&A met Aaron Anderson van Fisher Investments
- De berg en de klap
- Ken Fisher geeft een beursoutlook voor de tweede jaarhelft
- Bekijk valutaschommelingen op lange termijn
- De Italiaanse verkiezingen: de onderschatte impact van de afnemende onzekerheid
- Fisher Investments Nederland