Strijden tegen de laatste oorlog is volgens ons voortgekomen uit enkele gemeenschappelijke psychologische vooroordelen. Een daarvan, het actualiteitsdenken (recency bias), is de menselijke neiging om meer gewicht toe te kennen aan recente ervaringen dan aan die uit het verleden. Omdat huidige situaties vaak gelijkenissen vertonen met historische ontwikkelingen, hebben wij gemerkt dat sommige beleggers deze gelijkstellen aan elkaar – ondanks de significante verschillen. Het doortrekken van de uitkomsten van eerdere gebeurtenissen naar het heden, kan volgens ons echter leiden tot verkeerde portefeuillebeslissingen. Hoewel we de mogelijkheid niet uitsluiten dat de huidige nieuwsberichten de resultaten uit het verleden weerspiegelen, denkt Fisher Investments Nederland dat aandelen het meest bewegen op basis van waarschijnlijkheden en niet op mogelijkheden. Met misstappen uit het recente verleden nog vers in het geheugen van velen – samen met de lessen die zijn geleerd – denken wij dat het niet waarschijnlijk is dat fouten uit het verleden op bijna dezelfde wijze worden herhaald.
Wij denken dat de vooruitzichttheorie (prospect theory) ook ten grondslag ligt aan de strijd tegen de laatste oorlog. De vooruitzichttheorie, ontwikkeld door gedragseconomen Daniel Kahneman en Amos Tversky, stelt dat verliezen slechter aanvoelen dan dat winsten van dezelfde omvang goed voelen.[i] Als gevolg daarvan staan verliezen op de voorgrond. Wij denken dat dit zich voor kan doen bij nieuwsberichten met een negatieve afloop. Mede omdat wanneer zich gelijksoortige zaken voordoen, beleggers eerder geneigd zijn om negatieve uitkomsten te onthouden en door te trekken naar de toekomst – bij positieve resultaten is dit minder het geval.
Een recent voorbeeld van het strijden tegen de laatste oorlog onder beleggers, gebaseerd op de door Fisher Investments Nederland uitgevoerde analyses van de financiële krantenkoppen: een nieuwe wereldwijde pandemie die een economische neergang veroorzaakt zoals met de coronapandemie. Pandemieën zijn natuurlijk geen nieuw fenomeen, maar wat de coronapandemie anders maakte, was de institutionele reactie daarop: wereldwijd voerden regeringen voor het eerst lockdowns in die de economische activiteit abrupt afremden. Deze lockdowns – en niet het virus – hebben er volgens ons toe geleid dat de markten zijn gekelderd, aangezien de MSCI World Index begin 2020 in een bearmarkt verviel (een langdurige, door fundamentals aangejaagde daling op de aandelenmarkt van 20% of meer).[ii] We hebben onlangs opgemerkt dat velen strijden tegen de laatste oorlog wanneer er nieuwe virussen opduiken. De krantenkoppen van de financiële publicaties die Fisher Investments Nederland volgt, weerspiegelden eind 2021 en begin 2022 ontluikende zorgen over uitbraken van de vogelgriep, medio 2022 over de apenpokken (monkeypox) en in de latere zomermaanden over het Langya-virus. Dit speelde zich allemaal af toen er parallellen werden getrokken met de coronapandemie, en men zich afvroeg of de geschiedenis zich zou herhalen.[iii] Wij ontkennen niet dat er een humanitaire tol is verbonden aan virusuitbraken, maar tenzij ze de economische activiteit op grote schaal abrupt onderbreken – wat op dit ogenblik onwaarschijnlijk lijkt op basis van het onderzoek dat Fisher Investments Nederland heeft verricht – denken wij niet dat de economische en marktimpact hetzelfde zal zijn als toen de lockdowns voor het eerst werden ingevoerd als gevolg van het coronavirus.
Een ander scenario waarin veel beleggers strijden tegen de laatste oorlog: een nieuwe Europese schuldencrisis – een herhaling van de gebeurtenissen van begin 2010. Wij hebben geconstateerd dat de Europese schuldenvrees de afgelopen tien jaar is blijven hangen, vooral rond Italië, Ierland, Griekenland, Spanje, Portugal en Cyprus. Veel beleggers herinneren zich wellicht nog de verhalen waarin werd gewaarschuwd dat Italië zijn staatsschuld niet zou kunnen aflossen, wat tot wijdverbreide economische neergang zou leiden.[iv] Toen de waarschuwingen over de houdbaarheid van de schuld van Italië in 2022 weer de kop opstaken, begon men in de publicaties die Fisher Investments Nederland analyseert, te vrezen voor een herhaling van de situatie van begin jaren 2010 – of erger.[v] Op basis van ons onderzoek kunnen we zien dat de Italiaanse schuld echter onder controle is gebleven: aan het einde van het eerste kwartaal van 2022 bedroegen de rentebetalingen ongeveer 12% van de Italiaanse belastinginkomsten.[vi] Dat is veel minder dan in het begin van de jaren 10 en in de jaren 90. In die periodes bedroegen de aflossingskosten respectievelijk ongeveer 20% en 40% van de belastinginkomsten – in beide periodes bleef Italië niet in gebreke.[vii] Maar toch blijven beleggers strijden tegen de laatste oorlog.
Fisher Investments Nederland denkt dat inzicht in de strijd tegen de laatste oorlog de besluitvorming van beleggers ten goede kan komen. Wij hebben geconstateerd dat het zoeken naar een herhaling van de oorzaak van de vorige daling, beleggers blind kan maken voor de negatieve ontwikkelingen in het heden – of hen ervan kan weerhouden reële oorzaken voor de volgende grote daling in de toekomst in overweging te nemen. Het besef dat u misschien strijdt tegen de laatste oorlog, kan helpen voorkomen dat u waarschijnlijke risico’s over het hoofd ziet. Ook dan denken wij dat de wetenschap dat anderen misschien strijden tegen de laatste oorlog, beleggers ten goede kan komen doordat ze hen aangeven waar zij zich niet op moeten concentreren. Wij denken dat verrassingen de markten het meest beïnvloeden. Als de waarschuwingen over de herhaling van het verleden op grote schaal bekend zijn, prijzen aandelen deze berichten volgens ons vooraf in waardoor het effect van de verrassing wordt verkleind. Kennis van deze beleggingsfout kan beleggers helpen elders te zoeken naar minder waarneembare ontwikkelingen die volgens ons meer kans bieden op een voorsprong in het beleggingslandschap. In zijn boek uit 2007, The Only Three Questions That Count, stelt Ken Fisher, oprichter, Executive Chairman en Co-Chief Investment Officer van Fisher Investments, voor om u het volgende af te vragen: wat kan ik begrijpen wat voor anderen niet te begrijpen valt?[viii] Wij denken dat inzicht in de strijd tegen de laatste oorlog beleggers kan helpen deze vraag te beantwoorden.
Volg ons op social media voor de laatste marktontwikkelingen en updates van Fisher Investments Nederland:
Fisher Investments Nederland is de handelsnaam die wordt gebruikt door de vestiging van Fisher Investments Luxembourg, Sàrl in Nederland (“Fisher Investments Nederland”). Fisher Investments Luxembourg, Sàrl is een in Luxemburg geregistreerde besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (ondernemingsnummer: B228486) wat ook handelt onder de naam Fisher Investments Europe (“”Fisher Investments Europe””). Fisher Investments Europe staat onder toezicht van de CSSF. Statutaire zetel Fisher Investments Europe: K2 Building, Forte 1, Third Floor, 2a rue Albert Borschette, L-1246 Luxembourg. Fisher Investments Europe besteedt sommige aspecten van het dagelijkse beleggingsadvies, portefeuillebeheer en portefeuillehandelingen uit aan gelieerde ondernemingen.
Dit document bevat de algemene visie van Fisher Investments Europe en dient niet te worden beschouwd als persoonlijk beleggings- of belastingadvies of een afspiegeling van de prestaties van cliënten. Er wordt niet gegarandeerd dat Fisher Investments Europe deze visie zal handhaven. Deze kan immers veranderen op grond van nieuwe informatie, analyses of heroverweging. Niets in dit document is als aanbeveling of prognose van marktomstandigheden bedoeld. Het is eerder bedoeld om een standpunt weer te geven. De huidige en toekomstige markten kunnen sterk afwijken van de hier geschetste scenario’s. Bovendien worden geen garanties gegeven met betrekking tot de nauwkeurigheid van eventuele aannames gemaakt in illustraties in dit document.
[i] “Prospect Theory: An Analysis of Decision Under Risk,” Daniel Kahneman en Amos Tversky, Econometrica, maart 1979. Gegevens geraadpleegd via UZH.
[ii] Bron: FactSet, per 11-08-2022. Gebaseerd op het rendement in euro van de MSCI World Index met netto-dividenden, 19-02-2020 tot en met 23-03-2020.
[iii] “The Bird Flu Is Back In The U.S. Should You Worry?” Herb Scribner, Deseret News, 24-01-2022, “Monkeypox: Have We Learned Nothing From AIDS or COVID?” Lyndon Haviland, The Hill, 27-0702022, en“There’s A ‘Shrew Virus’ Now?” Stephen Johnson, Lifehacker, 11-08-2022.
[iv] “Is The Problem With Italy Solvency Or Liquidity?” Patrick Allen, CNBC, 09-11-2011.
[v] “Analysis: For Some European States, Rising Debt Costs Rekindle 2011 Crisis Memories,” Dhara Ranasinghe, Reuters, 10-05-2022. Gegevens geraadpleegd via Yahoo! Finance.
[vi] Bron: FactSet, per 11-08-2022. Rentebetalingen en belastinginkomsten van de Italiaanse overheid.
[vii] Ibid.
[viii] The Only Three Questions That Count: Investing by Knowing What Others Don’t, Ken Fisher, Wiley, 2007.
- De kloof tussen bevlieging en werkelijkheid: lees hier de ervaringen van Fisher Investments Nederland met groene energie
- De ervaringen van Fisher Investments Nederland: waarom aandelen niet afhankelijk zijn van een lage rente
- Volgens de ervaring van Fisher Investments Nederland kunnen langetermijnbeleggers lessen trekken uit 2023
- Fisher Investments Nederland legt aan de hand van zijn ervaringen uit wat we wijzer worden als we het sentiment meten
- De ervaringen van Fisher Investments Nederland in het kort: hebben aandelen een sterke bbp-groei nodig?
- De ervaringen van Fisher Investments Nederland met de techsector
- Fisher Investments Nederland bespreekt het opveringseffect
- Fisher Investments Nederland werpt zijn licht op de markthistorie
- Fisher Investments Nederland beargumenteert waarom de olieprijzen geen invloed hebben op aandelen
- Fisher Investments Nederland werpt zijn licht op een veelvoorkomende valkuil bij het beleggen: het actualiteitsdenken
- Fisher Investments Nederland schijnt licht op de sector basisconsumptiegoederen
- Fisher Investments Nederland gaat in op de vrees voor een wereldwijde recessie
- Fisher Investments Nederland geeft kijk op de prestaties van de duurzame consumptiesector
- Fisher Investments Nederland legt uit wat u moet afwegen voordat u in vastgoed belegt
- Fisher Investments Nederland geeft kijk op de markten: slecht nieuws is niet per definitie slecht voor aandelen
- Fisher Investments Nederland over beleggingshypes: het snelle geld of pure oplichting?
- Volgens Fisher Investments Nederland speelt politiek geen rol in uw beleggingsstrategie
- Fisher Investments Nederland geeft zijn perspectief op goud als vermeend afdekkingsinstrument in de beleggingsportefeuille
- Fisher Investments Nederland neemt de inflatie onder de loep
- Fisher Investments Nederland bespreekt wat het strijden tegen de laatste oorlog inhoudt
- Fisher Investments Nederland over de beperkingen van kapitaalbehoud
- Seizoensgebonden beurswijsheden in perspectief gezet
- Wat de arbeidsstatistieken volgens Fisher Investments Nederland voor aandelen betekenen
- De impact van de bedrijfswinsten op de aandelenmarkten volgens Fisher Investments Nederland
- Groei of waarde: welke beleggingsstijl is beter voor uw portefeuille?
- Wat de rentecurve volgens Fisher Investments Nederland kan betekenen voor beleggers
- Vijf zaken die potentiële bitcoinbeleggers volgens Fisher Investments Nederland in overweging moeten nemen
- Het beleggerssentiment is getemperd en dat kan een goede zaak zijn
- De visie van Fisher Investments Nederland over de hoge energieprijzen en de ontwikkeling van de economie
- Fisher Investments Nederland: beleggers zouden de afbouw van de monetaire verruiming moeten toejuichen
- Waarom beleggers verder zouden moeten kijken dan schommelingen op korte termijn
- Wat is er gebeurd met de “waarde-rally” van 2021?
- Dit denkt Fisher Investments Nederland van de geruchten over toenemende inkopen van eigen aandelen
- De kijk van Fisher Investments Nederland op negatieve volatiliteit
- Dit kunnen beleggers volgens Fisher Investments Nederland opmaken uit de sterk schommelende olieprijzen
- Hoe u het hoofd koel houdt in stijgende markten – Fisher Investments Nederland
- Fisher Investments Nederland legt uit hoe een negatieve rente nadelige gevolgen voor u kan hebben
- Is COVID-19 van invloed op uw beslissingen?
- Fisher Investments Nederland over de zogenaamd overgewaardeerde aandelen
- Het gevaar van recency bias, volgens Fisher Investments Nederland
- Beleggen in passieve producten maakt u nog geen passieve belegger
- Waarom deflatie in de eurozone volgens Fisher Investments Nederland niet in het verschiet ligt – en ook niet gevaarlijk is
- Verminder uw financiële stress met een noodfonds
- Een leidraad voor het interpreteren van economische cijfers
- Fisher Investments Nederland: Overheidsuitgaven in het kader van COVID-19 geen gevaar voor aandelenkoersen
- Valt uw aandelenrisico hoger uit door een uitgesproken voorkeur voor uw eigen land?
- De voordelen en grenzen van fiscale stimulering
- Werkt het negatieve-rentebeleid van centrale banken wel?
- Waarom beleggen ook zinvol is in perioden waarin dit onaantrekkelijk lijkt
- ESG-beleggen: een inleiding
- Geopolitieke risico’s op de markten
- De economische vooruitzichten van China: Welke impact hebben ze op Europa?
- Discipline in tijden van hoge volatiliteit
- Klimaatverandering evalueren – risico’s en mogelijkheden
- Staatsschuld in perspectief
- Inleiding in rentecurves: wat zijn het en welke invloed hebben ze op uw beleggingen?
- De opsplitsing van de wereld door de bril van een belegger
- Beknopte handleiding over waarderingen
- Vallen de Europese verkiezingen ten prooi aan populisme?
- De Italiaanse verkiezingen: de onderschatte impact van de afnemende onzekerheid
- Vrees voor recessie in eurozone lijkt ongegrond
- Eindejaarsherinnering: rendement uit het verleden is niet te koop
- Economisch nieuws van ruis scheiden
- Onopvallende positieve ontwikkelingen op handelsgebied
- Waarom het herbeleggingsrisico van belang is voor obligatiebeleggers
- Vertrouwdheid leidt niet tot een lager risico
- Voor aandelen is een oplossing voor de existentiële langetermijnproblemen van de eurozone niet van wezenlijk belang
- Hoe wereldwijd beleggen kan helpen bij het verlagen van het single-stock risico
- Maakt verkopen in mei blij?
- Wat te doen als de volatiliteit toeneemt
- Correct denken over correcties
- Protectionisme: Vrees versus realiteit
- Europese aandelen trotseren terrorisme
- De toekomst van de euro
- Vermogensbeheerder van het jaar
- V&A met Aaron Anderson van Fisher Investments
- De berg en de klap
- Ken Fisher geeft een beursoutlook voor de tweede jaarhelft
- Bekijk valutaschommelingen op lange termijn
- De Italiaanse verkiezingen: de onderschatte impact van de afnemende onzekerheid
- Fisher Investments Nederland