Liever eigenaar dan bedelaar

Bij de tegenhanger, het Angelsaksische model, staat juist de aandeelhouder nadrukkelijk centraal. Regelmatig laait de discussie op over welk van de twee systemen beter is. Naar mijn mening wordt daarbij vaak het grote voordeel van aandelen vergeten: dat het elke persoon de mogelijkheid heeft om mede-eigenaar te worden van een bedrijf.

Eigenaarschap Rijnlandse model

Het Rijnlandse model klinkt heel idyllisch, haast als een commune: een gemeenschap van mensen die samenwerken en eerlijk delen waardoor iedereen gelukkig is. Een soort smurfendorp, maar dan zonder Gargamel. Maar in het Rijnlandse model zit wel degelijk een soort Gargamel: de bedrijven zijn in handen van een heel klein groepje individuen en families. De geschiedenis heeft uitgewezen dat groepen die alle economische macht in handen hebben, op de lange termijn niet zo heel goed zijn in eerlijk delen en rekening houden met anderen. Denk aan het ancien regime in Frankrijk, de grootindustriëlen in Engeland in de negentiende eeuw, en de laat negentiende-eeuwse ‘robber barons’ in de VS.

Het aandeelhoudersmodel zorgt ervoor dat een heel grote groep mede-eigenaar is (of kan zijn) van economisch kapitaal. Niet iedereen, maar wel heel veel mensen. Zo zijn in Nederland de meeste mensen aandeelhouder. Is het niet via een eigen effectenrekening, dan wel via een pensioenpot of verzekering. In principe is zelfs elke Nederlandse burger aandeelhouder in Air France-KLM. Nu is dit laatste een voorbeeld waar ik niet direct blij van word, maar een model dat mensen als eigenaar laat meepraten en meebeslissen valt wat mij betreft nog altijd te prefereren boven een model waarin mensen met de pet in de hand de eigenaars moeten verzoeken om ook een beetje aan hen te denken.

Model of de mensen

Nu gaat er ontegenzeggelijk veel fout in het Angelsaksische model. Zo wordt de inspraak die aandeelhouders in theorie hebben, in de praktijk te weinig gebruikt. En als de overheid niet heel goed oplet, en waar nodig ingrijpt, misbruiken mensen en bedrijven de geboden vrijheid om zichzelf te verrijken. Maar dat komt uiteindelijk niet door het model, maar doordat mensen onhebbelijkheden hebben. Hebzucht is er daar één van. Zolang mensen niet perfect zijn, zullen we moeten schipperen. Persoonlijk schipper ik liever als (mede-)eigenaar dan als bedelaar.