Nabeurs: Schuldencrisis? Dit zijn de verborgen gevaren in uw portefeuille

Het IMF trok deze week veel aandacht met de waarschuwing dat de schuldenberg een bedreiging vormt voor de financiële stabiliteit. Overheden, bedrijven en huishoudens hebben samen een schuld van omgerekend bijna €200.000 mrd. Om dat in perspectief te plaatsen: dit bedrag is 3,2 maal zo groot als de wereldeconomie. Ruim tien jaar geleden – vlak voordat de financiële crisis in volle hevigheid losbarstte – was dat nog 2,7. Hoewel de totale schuldenlast inderdaad fors is toegenomen, zijn er twee redenen waarom beleggers zich niet van de wijs moeten laten brengen door de waarschuwing van het IMF.

Zeer lage rente

Het is niet de eerste keer dat het IMF waarschuwt voor de hoge schuldenlast. Sinds 2016 heeft de organisatie al drie keer de aandacht gevestigd op de wereldwijde schuldenberg. Bovendien laat het IMF zich al veel langer kritisch uit over de schuldenlast in verschillende landen. Het zou dus eerder vreemd zijn als er plotseling enige tijd geen waarschuwing meer zou komen. Een tweede reden waarom beleggers niet direct in paniek hoeven te raken door het IMF-nieuws is de nog altijd zeer lage rente in grote delen van de wereld. Het rendement op Nederlandse staatsobligaties met een looptijd van tien jaar ligt bijvoorbeeld nog op slechts 0,7%. Voor sommige multinationals ligt dat percentage op 2% of nog lager. De rentelasten liggen voor veel overheden, bedrijven en consumenten zeer laag. Zolang dat zo blijft, komen er weinig partijen in betalingsproblemen en is een hoge schuldenlast dus geen probleem.

Mooi plaatje

Het mooie plaatje verandert zodra de rente gaat oplopen. In de Verenigde Staten heeft de Federal Reserve sinds december 2015 al zes renteverhogingen doorgevoerd. In dit kader richtte het IMF nog even de pijlen op de Amerikaanse belastingverlaging van eind vorig jaar. Hierdoor krijgt de al stevig groeiende economie van de Verenigde Staten een extra impuls. Volgens het IMF neemt zo het gevaar toe dat de centrale bank de rente sneller moet verhogen dan ze aanvankelijk van plan was om zo een oplopende inflatie te beteugelen. Ondernemingen die hun leningen moeten herfinancieren, betalen in dat scenario een beduidend hogere rente. In de periode tot eind 2022 loopt $4.400 mrd aan Amerikaanse bedrijfsschulden af. Het kan dus geen kwaad om eens te kijken hoe de schuldopbouw van de aandelen in uw portefeuille in elkaar steekt.

Schuldenlast als bron van zorgen

Dichter bij huis maakt de ECB aanstalten om begin 2019 eveneens de rente weer op te gaan schroeven. Voorlopig ligt de rente op ons continent zeer laag, zoals u ongetwijfeld ziet aan de bedroevend trage vermogensgroei op uw spaarrekening. Op basis van de verhouding tussen nettoschuld en ebitda – de winst voor rentebetalingen, belasting, afschrijvingen en amortisatie – staan Europese bedrijven er wat beter voor dan hun Amerikaanse branchegenoten.  Toch kan de leningenlast van het Europese bedrijfsleven wel degelijk uitgroeien tot een bron van zorg. Dat komt doordat lang niet alle verplichtingen op de balans als schuld worden opgevoerd. Als er bijvoorbeeld ook rekening gehouden wordt met pensioenverplichtingen en operationele leases, schiet de verhouding tussen schuldpositie en ebitda omhoog. Met name bedrijven in meer defensieve bedrijfstakken staan er dan opeens een stuk minder goed voor.

Lastig kiezen

Een goed voorbeeld is de sector gezondheidszorg. Volgens berekeningen van datadienst Bloomberg Intelligence zou de verhouding tussen nettoschuld en ebitda omhoog schieten van 1,3 naar 4,0 als rekening gehouden wordt met alle verplichtingen. Bij de telecomsector gaat dat van 2,2 naar 3,5 en bij duurzame consumentengoederen van 0,6 naar 1,9. Dit is overigens niet alleen een papieren exercitie. In 2019 dwingt het nieuwe regelpakket IFRS 16 bedrijven om de schulden van operationele leases in de verslaglegging te verwerken. Al met al wordt het er niet gemakkelijker op voor beleggers. Het is lastig kiezen tussen hoog gewaardeerde en riskante aandelenmarkten, obligatiemarkten die de druk voelen van een stijgende rente en een nog altijd zeer lage spaarrente. Maar dat heeft u waarschijnlijk al eerder gehoord – net als de schuldwaarschuwing van het IMF.