Hoe je een aandelenportefeuille met opties beschermt tegen koersdalingen

Met opties kan een aandelenportefeuille beschermd worden tegen koersdalingen. Is dat verstandig? En zo ja, hoeveel bescherming is er nodig?

De twee periodes van koersdalingen in het afgelopen jaar hebben veel beleggers nerveus gemaakt. Angst voor koersdalingen kan worden weggenomen door bescherming te kopen voor een aandelenportefeuille. Maar dat is duur. De kosten ervan zijn de moeite waard als de beurzen volgend jaar instorten. Maar als de beurzen daarentegen stijgen, drukken ze  flink op het rendement. Gelukkig is volledige bescherming meestal niet nodig. Beleggers kunnen met opties bijvoorbeeld kiezen voor gedeeltelijke bescherming tegen een bescheiden prijs. In dit artikel wil ik een aantal mogelijkheden bespreken, met hun voor- en nadelen.

De kans op een daling

Wat vele goeroes ook zeggen: beurzen laten zich niet voorspellen. Dat betekent echter ook niet dat het maar blind gokken is. Het is tot op heden altijd zo geweest dat een gespreide portefeuille met aandelen op de lange termijn een positief rendement geeft. Dan is bescherming dus niet nodig, want het leidt alleen maar tot een lager rendement. Het is daarom goed om eerst op een rij te zetten hoe groot de kans op een (flinke) koersdaling is.

In 34 kalenderjaren is de AEX 26 maal in de plus geëindigd. Dat wil zeggen dat de Nederlandse index het jaar acht keer met een verlies afsloot. Dat is ongeveer 23,5%. Behoorlijk hoog, maar in twee van de acht verliesjaren bleef het verlies beperkt, met -5,0% (2000) en -5,6% (1986). Dat zijn geen verliezen waar een belegger wakker van zou moeten liggen. De kans op een grote daling is dus klein. Maar nog belangrijker is dat er in 76,5% van de jaren een hogere AEX stond op 31 december. Op basis van deze gegevens is er dus een drie keer zo grote kans dat de AEX in 2019 in de plus eindigt dan in de min.

Verfijning

34 jaar is geen heel groot aantal. Statistieken uit een grotere populatie zijn betrouwbaarder. Anders gezegd: als je honderd maal een muntje opgooit en de uitslag noteert, zal dit een betrouwbaarder beeld geven van de kans op kop of munt dan als je maar vijf maal gooit. Je kunt een betrouwbaarder beeld van de AEX-statistieken krijgen door niet alleen naar kalenderjaren te kijken, maar naar elke mogelijke periode van twaalf maanden. Dus niet alleen 1 januari tot en met 31 december, maar ook 12 april 1992 tot en met 11 april 1993, of 28 september 2002 tot en met 27 september 2003. Op die manier ontstaan er duizenden jaarrendementen. Met al deze rendementen kun je een percentage uitrekenen dat waarschijnlijk betrouwbaarder is dan het rendement in de kalenderjaren alleen. Volgens deze data is de kans op een lagere AEX na twaalf maanden 29,5%, een stuk hoger dan de eerder berekende 23,5%.

Maar dan nog is er een kans van 70,5% dat de AEX hoger staat na een jaar. Zie hier de reden dat ik verwacht dat de AEX in 2019 in de plus zal eindigen. Dat is namelijk statistisch gezien de beste voorspelling is die je kunt maken. Dit is eveneens de reden waarom het niet verstandig is om jaar-in-jaar-uit (dure) bescherming te kopen voor een aandelenportefeuille. Dat neemt niet weg dat een daling zoals in 2008 grote gevolgen kan hebben voor een portefeuille. Dit kan een reden zijn om bescherming te nemen, ook al is het maar gedeeltelijk.

Hoeveel bescherming?

Beleggen is een kwestie van het afwegen van risico en het (verwachte) rendement. Wie veel rendement wil kunnen halen, zal risico moeten nemen. Beleggers die zowel financieel als emotioneel tegen een stootje kunnen, hebben dus weinig of geen bescherming nodig. Dat betekent dat het verwachte rendement weinig of niet gehinderd wordt door beschermingskosten. Wie minder risico wil lopen, kan kiezen voor een hogere graad van bescherming. Door de hoge kosten betekent dat echter wel een lager verwacht rendement.

Een bekende valkuil voor beleggers is dat door angst aandelen verkocht worden op een moment dat er al forse verliezen zijn. Vaak is rustig afwachten beter. Dit soort paniekvoetbal kan voorkomen worden door bescherming te kopen, ook al is het maar gedeeltelijk. Een vorm van bescherming kan geld opleveren op een moment dat een opkikker hard nodig is. Dit kan een reden zijn om iets aan bescherming in de portefeuille op te nemen, ondanks de kosten.

Maar uiteindelijk is de keuze of en hoeveel bescherming nodig is, aan de belegger zelf. Wat is de risicobereidheid? Hoe is de emotionele reactie op koersdalingen? Wat zijn de financiële mogelijkheden, en risico’s? Deze vragen kunnen het beste door elke belegger voor zich beantwoord worden. Ik geef hieronder vijf mogelijkheden om een portefeuille te beschermen met opties. Deze keuzes variëren van veel bescherming tot een klein beetje. Om de keuze makkelijker te maken, heb ik de verwachte rendementen uitgerekend per mogelijkheid. Ik begin daarom met een uitleg hierover.

Verwacht rendement

Van de AEX kan een verwacht rendement over twaalf maanden uitgerekend worden door de kans op een bepaald rendement over twaalf maanden te berekenen, met behulp van de hierboven genoemde statistieken. De kans op een stijging van 10% (eigenlijk 9,5 tot 10,5%) is bijvoorbeeld 1,9%. De kans op een daling van 15% is 0,8% enzovoort. Door alle mogelijke rendementen met de bijbehorende kans samen te nemen kun je een verwacht rendement uitrekenen. Met deze methode is het verwachte rendement van een portefeuille met AEX-aandelen 8,8% (zonder dividend).

Portefeuille Nederlandse aandelen van €50.000

Een verwacht rendement kun je ook uitrekenen voor een Nederlandse aandelenportefeuille ter waarde van €50.000 in combinatie met een vorm van bescherming. De rendementen van deze aandelenportefeuille heb ik wel gelijk gesteld aan die van de AEX, om het werkbaar te houden. De kosten voor de desbetreffende optieconstructies heb ik uitgedrukt in een percentage ten opzichte van de portefeuille. Als een optie bijvoorbeeld €1000 kost, is dat 2% ten opzichte van de portefeuille van €50.000.

Van alle verschillende mogelijke uitkomsten wat betreft rendement zijn het effect én de kosten van de beschermingsconstructie meegenomen. Zodoende kan worden berekend wat het totaalresultaat is als het AEX-rendement bijvoorbeeld +5% is: 5% rendement op de portefeuille, min de kosten van de bescherming (bijvoorbeeld 1%), plus de opbrengst van de bescherming (in dit geval 0, want de AEX is gestegen). In dit voorbeeld is dat dus 5-1+0=4%. Deze uitslagen, gecombineerd met de kans erop, worden gebruikt voor het verwachte rendement van een aandelenportefeuille met een bepaalde bescherming. Bedenk wel dat een verwacht rendement géén gegarandeerd rendement is. Het gaat om schattingen op basis van het verleden. Ik weet natuurlijk niet wat er echt zal gaan gebeuren.

Het dividendrendement laat ik buiten beschouwing. Daarnaast heb ik alleen maar naar een aantal AEX- opties gekeken. Er zijn vele andere mogelijkheden, maar die laat ik ook buiten beschouwing. Het startpunt is een AEX-stand van 525 punten, en optiekoersen zijn van dinsdagochtend 4 december.

Keuze 1. Nederlandse aandelen met Dec19 520 put (long)

De eerste beschermingskeuze is het kopen van een putoptie die bijna volledige bescherming geeft. Dit is de duurste keuze, met de meeste bescherming. Deze kost op 4 december €36,00. Deze keuze is vooral geschikt voor beleggers die erg bang zijn voor een 2008-scenario: een zeer grote koersdaling. Voor de hoge mate van bescherming moet wel een forse prijs betaald worden. Het te verwachten rendement zakt naar 6,5%. In alle positieve en de licht negatieve scenario’s voor Nederlandse aandelen in 2019 levert deze keuze namelijk een matig rendement op. Bij een zeer negatief scenario is deze keuze de beste. Alleen is de kans daarop niet al te groot.

Keuze 2. Nederlandse aandelen met Dec19 450 put (long)

De tweede keuze is een putoptie met een lagere uitoefenprijs, waardoor hij een stuk goedkoper is, op 4 december €11,15. Het nadeel is wel dat deze optie minder bescherming biedt dan de vorige put. Maar bij een positieve of licht negatieve beurs is dit een betere keuze dan de 520-put door de lagere kosten. Het verwachte rendement van deze mogelijkheid is dan ook hoger. Het is zelfs zo dat dit verwachte rendement (8,7%) heel dicht in de buurt komt van het verwachte rendement van de AEX. Vanuit dit oogpunt is dit de beste keuze, maar dat wil niet zeggen dat dit in alle scenario’s geldt. In geval van een forse daling is deze optie niet perfect, maar echt grote verliezen worden wel voorkomen. Ook bij een bescheiden stijging in de AEX (bijvoorbeeld 5%) wegen de kosten (2,2%) vrij zwaar.

Keuze 3. Nederlandse aandelen met  Dec19 400 put (long) en Dec 19 600 call (short)

Deze strategie wordt ook wel een ‘collar’ genoemd: een gekochte out-of-the-money put en een verkochte out-of-the-money call. Het verlies is beperkt tot ongeveer 20%, door de gekochte put, maar de winst is ook beperkt, tot ongeveer 15%, door de verkochte calloptie. De kosten zijn veel lager doordat de koop van de put deels gefinancierd wordt met de verkoop van de call. Bij een niet al te grote stijging van de AEX in 2019 is het rendement dus prima, maar bij een grote stijging is het resultaat een stuk minder. Door de verkochte call is het rendement aan een maximum gebonden. Deze keuze heeft met afstand het laagste verwachte rendement (3,2%). Dat komt door het opgeven van alle mogelijkheid van een hoog rendement, door de verkochte call. Een rendement van bijvoorbeeld 20% zal niet gehaald worden.

Keuze 4. Nederlandse aandelen met Dec 450/350/250 put butterfly (long)

Dit is een goedkoop alternatief, dat ook dan ook maar een beperkte bescherming biedt. Bij dalingen van 15 tot 30% levert de butterfly een tegenwicht voor koersdalingen, daarbuiten niet. Bij een daling van bijvoorbeeld 50% in 2019 is deze mogelijkheid dus verre van ideaal. Het voordeel van de butterfly is dat de lage kosten het verwachte rendement niet al te veel schaden: dat ligt dicht bij het verwachte rendement van de AEX. Dit is dus vooral geschikt voor beleggers die niet veel geld in bescherming willen steken.

Keuze 5. Nederlandse aandelen met Dec19 500/400 putspread (long)

Een andere heel goedkope keuze, maar de beschermende werking is dan ook maar maximaal tien procent van de portefeuillewaarde (dus €5000, de maximale waarde van deze putspread). Door de lage kosten is het negatieve effect op het rendement bij hogere en licht lagere AEX-niveaus beperkt. Dat is te zien aan het verwachte rendement, dat met 8,6% niet ver onder dat van de AEX ligt. Deze mogelijkheid is vooral geschikt voor beleggers die niet zo bang zijn voor koersdalingen, maar in het geval het onderuit gaat wel enige vorm van compensatie willen hebben.

Meer leren over opties? Volg de opleiding beleggen in opties van de Beleggers Belangen Academy