Crowdfunding wordt volwassen beleggingsvorm

Veel MKB-bedrijven zoeken nieuw kapitaal om in te spelen op kansen in de voorzichtig aantrekkende economie, maar banken hebben nauwelijks mogelijkheden om de kredietkraan open te draaien. Via crowdfunding kunnen beleggers inspelen op kansen die door deze mismatch ontstaan.

Crowdfunding is al enige jaren een gevleugelde term in de financiële wereld. Bij deze investeringsvorm brengt een groot aantal consumenten met vaak kleine bijdragen een groot bedrag bijeen om een project mogelijk te maken, zoals bedrijfsuitbreiding of de ontwikkeling van een nieuw product. Het concept is niet nieuw. Een van de bekendste voorbeelden is de wijze waarop in 1885 het voetstuk voor het Vrijheidsbeeld bij New York gefinancierd werd. In zijn krant The New York World startte uitgever Joseph Pulitzer een campagne waarbij 160.000 mensen binnen vijf maanden meer dan $100.000 (huidige waarde: circa $2,5 mln) bij elkaar brachten, zodat er begonnen kon worden met de bouw van een sokkel voor het 93 meter hoge standbeeld.

De grootste markt voor crowdfunding is Noord-Amerika, waar de inkomsten zijn gestegen tot $9,5 mrd

Internet verandert alles
De laatste jaren is de populariteit van de investeringsvorm snel toegenomen. Dat is volledig te danken aan nieuwe mogelijkheden die ontstaan zijn door de opkomst van internet. Mensen met dezelfde interesse of dezelfde belangen weten elkaar tegenwoordig veel makkelijker en sneller te vinden dan vroeger, zonder dat ze in dezelfde stad of zelfs op hetzelfde continent hoeven te wonen. Een andere ontwikkeling die de snelle groei van crowdfunding verklaart, is dat consumenten steeds meer vertrouwd raken met het doen van betalingen via internet. Het wegvallen van geografische en financiële drempels zorgt ervoor dat de totale financiering via crowdfunding kon groeien van $6,1 mrd in 2014 tot $16,2 mrd vorig jaar, volgens gegevens van adviesbureau Massolution. De snelste groei tekende zich af in Azië, waar de inkomsten ruimschoots verviervoudigden tot $3,4 mrd. Daarmee haalde het continent Europa ($3,3 mrd) in als tweede markt ter wereld. De grootste markt is Noord-Amerika, waar de inkomsten met 145% toenamen tot $9,5 mrd.

In Nederland is de markt voor crowdfunding de afgelopen jaren telkens ongeveer verdubbeld, en voorlopig komt er nog geen einde aan de snelle groei. Onderzoeksbureau Douw & Koren maakte begin dit jaar bekend dat de inkomsten in Nederland vorig jaar opnieuw zijn verdubbeld. 2016 staat volgens de onderzoekers in het teken van consolidatie en een grotere nadruk op risico, transparantie en regulering. Bij sommige projecten draait het om het vergaren van kapitaal voor het ontwikkelen van een project of dienst, of het realiseren van een project zonder dat daar een specifieke (rendements)tegenprestatie voor de investeerders tegenover staat. Het zijn soms vreemde initiatieven, bijvoorbeeld het plan om een zogeheten Tardis (een fictief ruimteschip uit de televisieserie Doctor Who, dat nog het meest op een ouderwetse telefooncel lijkt) in een baan om de aarde te brengen of de uitvinding van een vliegende fiets (de Paravelo). Beide projecten wisten tienduizenden dollars aan investeringen aan te trekken van geïnteresseerde beleggers. In Nederland is Voordekunst een voorbeeld. De website biedt de mogelijkheid om een (kleine) bijdrage te leveren aan kunst- en cultuurprojecten. Bij campagnes op het Amerikaanse Kickstarter – een van de bekendste crowdfundingssites ter wereld – ontvangen investeerders vaak (kortingen op) producten of diensten die met het ingebrachte geld zijn ontwikkeld.

Leningen verstrekken
Voor beleggers bieden projecten voor het verschaffen van vreemd of eigen vermogen een veel beter perspectief. Met name de eerstgenoemde vorm is sterk in opkomst. Er zijn verschillende websites waar een lening verstrekt kan worden aan bedrijven. Voorbeelden zijn Kapitaal Op Maat, Geldvoorelkaar en Voordegroei. Daarnaast zijn er ook platforms waar beleggers voor een klein deel eigenaar kunnen worden van de bedrijven of projecten waar ze hun geld in stoppen. Dit is in zekere zin vergelijkbaar met het kopen van een aandeel in een beursgenoteerd bedrijf, waarbij het belangrijkste verschil is dat het niet op elke handelsdag mogelijk is om bij te kopen of te verkopen. Bij platforms als Symbid is er vooral een groot aanbod van startende ondernemingen. Gewoonlijk krijgen investeerders bij een overname, een nieuwe financieringsronde of een beursgang de kans om hun belang te verzilveren. Ten slotte is er ook een tussenvorm, waarbij een lening naar verloop van tijd wordt omgezet in een aandelenbelang. Dit is de benadering van het in 2014 gelanceerde Leapfunder, dat zich sterk richt op startende ondernemingen. In de beginfase is het heel lastig om een waardering aan een bedrijf of een idee te hangen, zodat beleggers positie kiezen in een soort converteerbare obligatielening die op een door de onderneming gekozen moment wordt omgezet in een aandelenbelang. Dankzij de groei van het aantal platforms en van de partijen die via crowdfunding financiering zoeken, ontstaan voor Nederlandse beleggers nieuwe mogelijkheden om de portefeuille beter af te stemmen op de financiële doelen en het risicoprofiel. Crowdfunding wordt namelijk vooral ingezet door kleinere, lokale ondernemingen. Die hebben een heel ander risico-rendementsprofiel dan de grote, vaak internationaal georiënteerde concerns waarvan de aandelen en obligaties op officiële beurzen worden verhandeld. Het risico ligt meestal hoger en de groeimogelijkheden zijn vaak groter. Dat komt tot uitdrukking in rentevergoedingen die veel hoger liggen dan wat op grote delen van de vastrentende markten gebruikelijk is. Voordegroei hanteert bijvoorbeeld voorlopig een bandbreedte van 4 tot 14%. Veel projecten die op verschillende platforms al gefinancierd zijn, hebben een rente van ten minste 7%. Over de rendementen van het verschaffen van eigen vermogen via crowdfunding valt nog niet heel veel te zeggen. Er is geen beurs voor de handel in posities die investeerders op deze wijze hebben ingenomen; de balans wordt pas opgemaakt als er een nieuwe investeringsronde komt of bij een overname.

Ruime keuze
In Nederland zijn er bijna honderd crowdfunding-platforms en in het buitenland zijn dat er nog veel meer. Om teleurstellingen te voorkomen, is het zaak om een partij te vinden die de juiste balans heeft gevonden tussen de belangen van investeerders en de belangen van de bedrijven die vermogen willen aantrekken. Het is dan ook verstandig om te kijken naar de omvang van de projecten en het percentage dat voor de volle 100% is volgeschreven. Andere zaken die beleggers in de gaten moeten houden, zijn de achtergrond van de oprichters van het platform (hoe veel ervaring hebben ze in de financiële wereld?) en het al dan niet bestaan van een vergunning die is afgegeven door de AFM. Beschikt het bedrijf over een dergelijke vergunning, dan zijn de bestuurders en de werkwijze van het platform door de toezichthouder getoetst, en voldoet de partij aan duidelijke regels voor bescherming van de investeerders. Begin februari stonden er 47 crowdfunding-aanbieders geregistreerd in het register van de AFM.

Als laatste is het ook goed om te kijken hoe de waardering of kredietwaardigheid van een bedrijf wordt bepaald. Sommige platforms laten dat over aan de investeerders zelf. Het is echter beter als een onafhankelijke, gespecialiseerde partij een bedrijf doorlicht. Symbid maakt bijvoorbeeld gebruik van de diensten van Equidam om de waarde van een onderneming te bepalen, terwijl Voordegroei bedrijven laat controleren en monitoren door De Jong Accountants in Vught.

Door de snelgroeiende populariteit ligt de sector ook onder een vergrootglas bij de toezichthouders

Risicospreiding
Een voordeel van investeren via crowdfunding is dat er geld gestoken kan worden in projecten waarvan de looptijd en het risicoprofiel goed aansluiten bij de voorkeuren van een belegger. Dat geldt natuurlijk helemaal voor het verstrekken van leningen, waarvan de looptijd van te voren bekend is en de rente een weerspiegeling vormt van het risico. Bij het verschaffen van eigen vermogen is het veel lastiger in te schatten hoe hoog het rendement zal zijn en wanneer zich een uitstapmogelijkheid voordoet. Deze investeringsvorm is dan ook voornamelijk geschikt voor beleggers voor wie het geen probleem is als ze voor een periode van zes tot tien jaar niet bij hun geld kunnen.

In de beleggingswereld is een goede risicospreiding een voorwaarde voor succes op de lange termijn. Door het vermogen te verdelen over meerdere aandelen of obligaties voorkomt een belegger dat een tegenvaller bij een bedrijf of binnen een bepaalde sector een flink gat slaat in het opgebouwde vermogen. Dat geldt dubbel en dwars voor investeringen via crowdfunding, aangezien faillissementen en betalingsproblemen bij kleine bedrijven relatief vaker voorkomen dan bij de grote beursgenoteerde bedrijven. Dit risico staat echter waarschijnlijk nog niet al te scherp op het netvlies van crowdfunding-beleggers, aangezien er nog nauwelijks grote faillissementen geweest zijn. Ongeveer een jaar geleden was restaurant Blauw in Den Haag de eerste partij die deels via crowdfunding was gefinancierd en de betalingsverplichtingen niet langer kon nakomen. In 2012 had deze partij via Geldvoorelkaar €125.000 opgehaald voor een lening met een looptijd van drie jaar en een rente van 10%.

Door de enorme groei van het aantal crowdfunding-projecten in het afgelopen jaar, ligt het voor de hand dat er in de toekomst nog veel meer faillissementen volgen. Om dit soort tegenvallers goed op te vangen, is het zaak om het gedeelte van de beleggingsportefeuille dat via crowdfunding is geïnvesteerd, te spreiden over tien of (veel) meer projecten. De meeste platforms spelen op de spreidingsbehoefte in door te werken met participaties van enkele tientjes tot €1000.

De snelgroeiende populariteit van crowdfunding leidt ertoe dat de sector ook onder een vergrootglas ligt bij toezichthouders. Uiterlijk op 1 april wordt nieuwe regelgeving van kracht die beleggers verplicht om bij een investering van ten minste €500 een investeerderstoets te doorlopen. Die toets is er voornamelijk op gericht om financieel consumenten bewust te maken van de risico’s van deze investeringsvorm. De invoering van de nieuwe regels, berichten over de razendsnelle groei en de start van nieuwe aanbieders zorgen ervoor dat crowdfunding de komende maanden nog meer in de schijnwerpers komt te staan.