Beurs en Economie: Natuurlijke rente

De markten worden almaar zenuwachtiger over de volgende renteverhoging van de Federal Reserve. De tegenstrijdige commentaren en notulen na de jongste beleidsvergadering weerspiegelen de vertwijfeling en verdeeldheid van de Amerikaanse centralebankiers. De Fed besliste op 27 juli om de rente onveranderd te houden. Slechts twee van de tien bestuurders pleitten voor een strakker monetair beleid.

De volgende vergadering vindt plaats op 21 september; uit de notulen komt naar voren dat sommige leden verwachten dat de economische omstandigheden dan een nieuwe rentestap mogelijk maken. Vooral de arbeidsmarkt speelt daarbij een rol, al is men er ook huiverig voor de renteverhoging prematuur door te voeren. De lage inflatie en de lage groei zijn bepaald geen argumenten om de basisrente te normaliseren. Daar staat tegenover dat zoals de zaken nu ervoor staan er onvoldoende ruimte is om de rente (die is immers al te laag) bij een economische terugval of dreigend onheil nog verder naar beneden te brengen.

In de kaarten kijken
Normaal gesproken is Wall Street het financiële hart van de Verenigde Staten, maar de laatste weken spreekt men in New York opvallend veel over Jackson Hole. In het pittoreske dorp in de Rocky Mountains vindt sinds 1978 het jaarlijkse symposium voor centralebankiers plaats en economen en beleggers kijken belangstellend mee. Ben Bernanke, de directe voorganger van Janet Yellen, liet zich daar als bestuursvoorzitter in de kaarten kijken over de monetaire maatregelen (opkoopprogramma’s voor obligaties) die hij overwoog.

Begin dit jaar prijsde de termijnmarkt vier renteverhogingen in, maar op dit moment schat de markt de kans dat de Fed de rente op 21 september verhoogt op 15% en wordt de waarschijnlijkheid van een rentestap in december geraamd op 40%. Zelf hebben Yellen en andere Amerikaanse centrale bankiers eerder, zonder zich bindend uit te laten, al meerdere keren te kennen gegeven dat een renteverhoging in september een optie is.

Anderzijds leert de geschiedenis dat de Fed in de twee maanden voor de presidentsverkiezingen (8 november) nooit een nieuwe rentecyclus begint. Dat maakt de kans dat Yellen in Jackson Hole de knoop al doorhakt heel klein. Haar rede op 26 augustus zal evenwel inzage bieden in wat haar plannen zijn en mogelijk een inleiding vormen tot een latere renteverhoging. Het thema van het symposium is: Veerkrachtige monetaire beleidskaders voor de toekomst.

Zeepbellen
Alan Greenspan, de voorganger van oud-voorzitter Bernanke, waarschuwde herhaaldelijk dat kunstmatig lage rentevoeten een voedingsbodem zijn voor zeepbellen. Door de historisch lage rente stijgen op de financiële markten weliswaar de beurskoersen, maar die worden niet gedragen door economische groei. Aan de ene kant is er dus sprake van vermogensinflatie, maar ook van lage (tot negatieve) inflatie. Dankzij de lage rente kunnen bedrijven goedkoop investeren, maar risicoschuwe beleggers worden gedwongen tot extra sparen en jongeren tot meer schulden als zij bezittingen verwerven. Met als gevolg overcapaciteit en zombiebedrijven die gezonde bedrijven ziek maken.

Het lijkt erop dat economieën verslaafd zijn aan de lage rente; het lukt de centrale banken maar niet om de economische groei en inflatie met extreem lage rentes aan te jagen. In werkelijkheid bestaat er echter een verschil tussen de marktrente en de natuurlijke rentevoet. De rente op de geldmarkt wordt bepaald door bankiers. Banken kunnen geld scheppen en maken daar regelmatig gebruik van. Dat geld creëert weliswaar extra vraag, maar de vraag naar kapitaal komt vooral uit de behoefte om te investeren waarbij het aanbod gelijk is aan de spaartegoeden. De natuurlijke rente is eigenlijk het tarief in de reële markt waartegen vraag en aanbod in evenwicht zijn. Anders verwoord, de natuurlijke rente is het rendement dat gemiddeld genomen op reële investeringen verwacht kan worden, de marktrente is de vergoeding die banken voor hun kredieten vragen. En zolang men dat onderscheid niet maakt, zal men geconfronteerd worden met destabiliserende expansies en contracties van de kredietverlening.

Lees ook: Beurs en Economie: dubieuze records