Hoe handel ik in illiquide beursfondsen?

Op de lokale markt van het Damrak staan er genoeg: aandelen waar beleggers nauwelijks naar omkijken. Uiteraard kunnen daar best mooie bedrijven tussen zitten, maar aan de lage handelsomzetten kleven nogal wat risico’s. Hoe lager de volumes, hoe lager de verhandelbaarheid. Het is dan niet eenvoudig om snel in- en uit te stappen. Vooral in turbulente beursperiodes bestaat het gevaar dat beleggers vast komen te zitten in illiquide aandelen of alleen tegen ongunstige koersen kunnen uitstappen.

Het verschil tussen de bied- en laatprijzen (spread) is gewoonlijk groot en loopt in hectische tijden verder op. Dat gaat direct ten koste van het rendement. Een enkele grote order kan de koers bovendien flink hoger of lager zetten. Dat vergroot de kans op manipulatie door aandelen in te slaan en de koers vervolgens met positieve – misleidende – berichten op forums op te drijven. Dit wordt ook wel ‘pump and dump’ genoemd. Aan de andere kant bieden juist illiquide aandelen kansen voor stockpickers. Doordat institutionele beleggers niet in deze fondsen beleggen en er minder kopers en verkopers zijn is de kans op onder- of overwaardering groot. Met een plan van aanpak verlaagt u de risico’s.

STAP 1

Stel de liquiditeit vast

Illiquide aandelen herken je aan de lage handelsvolumes en hoge spread. Vooral de spread is een goede indicator. Dit is het verschil tussen de hoogste prijs die een koper wil betalen (biedkoers) en de laagste prijs die een verkoper wenst te accepteren (laatkoers). Transacties komen alleen tot stand als die prijzen bij elkaar komen. Een hoge spread wijst daarom op lage handelsvolumes en vice versa. De spread van hoofdfondsen als Unilever en ASML is op normale handelsdagen te verwaarlozen.

Een spread van meer dan 0,5% duidt al op een minder goede verhandelbaarheid. Bij zeer illiquide fondsen is de spread vaak wel 5% of meer. Neem het aandeel IEX Group. Op het moment van schrijven is de biedkoers €3,50 en de laatkoers €3,90. Een verschil van maar liefst 10%. Zo kan het wel even duren voordat er een transactie plaatsvindt. Kijk uiteraard ook goed naar de gemiddelde handelsvolumes per dag. Die moeten de beoogde orderomvang ruimschoots dekken.

STAP 2

Gebruik limietorders

Bestens-orders zijn vanwege de geringe liquiditeit uit den boze. Dit zijn koop- of verkooporders die direct worden uitgevoerd tegen de dan geldende marktprijs. Bij verkoop is dit doorgaans de biedprijs en bij aankoop is dit de laatprijs. Het orderboek kan echter snel wijzigen, zodat je in feite blind koopt of verkoopt. Om negatieve verrassingen te voorkomen, is het gebruik van limieten noodzakelijk. U geeft dan aan wat u maximaal wilt betalen bij aankoop en wat u minimaal wilt ontvangen voor uw stukken bij verkoop. Zo is er veel meer controle over de prijs. Om dezelfde reden is het ook aan te raden om geen stoploss-orders te gebruiken maar stoplimiet-orders. De stoploss-order wordt dan niet als bestens, maar als limiet-order naar de beurs verstuurd.

STAP 3

Maak kleine stapjes

Een relatief grote order heeft in potentie een significante impact op de koers van illiquide aandelen. Daardoor dreigt het gevaar dat beleggers bij kooporders zelf de koers opdrijven of die juist drukken bij verkooporders. Ze zijn dan duurder uit dan nodig is. Door de positie in fases verspreid over meerdere dagen of zelfs weken op te bouwen of af te bouwen kan dit eenvoudig worden voorkomen. Ook is het verstandig om niet in de eerste en laatste vijftien minuten van de handelsdag te handelen. Dan ligt namelijk het laagste aantal orders in het orderboek en zijn de spreads het grootst. In slechte beurstijden droogt de liquiditeit verder op en zijn er bijna geen kopers. Het is dan moeilijk om tegen een acceptabele koers de positie te liquideren.

STAP 4

Wees geduldig

Aandelen waarvan de liquiditeit te wensen overlaat zijn niet geschikt voor daghandelaren. Je kunt er immers niet snel in- en uitstappen tegen lage kosten. Vaak zijn alleen heel kleine orders mogelijk, zodat er veel ‘trades’ nodig zijn om wat geld te kunnen verdienen. Een buy-and-hold-aanpak werkt dan ook het beste. Als je gelooft in het bedrijf, bouw dan rustig een positie op en wacht geduldig tot de vermeende onderwaardering is verdwenen. Probeer scherp in te leggen en betaal niet zomaar de laatprijs. Hou wel rekening met grote pieken en dalen, want het koersverloop van dit soort muurbloempjes is veel volatieler dan van liquide largecaps. Vanwege de bovengemiddelde risico’s is het over het algemeen verstandig om het gewicht van illiquide aandelen in de totale beleggingsportefeuille laag te houden.

Liquiditeit

Liquiditeit is in feite het gemak waarmee je aandelen kunt kopen of verkopen zonder de koers te beïnvloeden.

Jaaromzet

Voor liquide aandelen is het normaal dat circa 100% van het aantal uitstaande aandelen per jaar wordt verhandeld. Voor Boskalis was dat in 2017 bijvoorbeeld 97%. Bij een veel kleiner fonds als AND was dat slechts 49%.

Free-float

Ook grote beursfondsen kunnen slecht verhandelbaar zijn. Dat is het geval wanneer veel aandelen in vaste handen zijn en het aantal vrij verhandelbare aandelen (de free-float) dus klein is.

Bied-spread-ratio

De belangrijkste indicator voor de liquiditeit van een aandeel is de bied-spread-ratio, ofwel de spread gedeeld door de laatkoers.

WOORDENLIJST

Liquiditeitspremie

Slecht verhandelbare aandelen herbergen een bovengemiddeld risico. De handelskosten liggen hoger vanwege de grotere spreads. Het op- en afbouwen van grote posities is niet eenvoudig en heeft impact op de koers. Als compensatie hiervoor eisen beleggers een hoger rendement, een liquiditeitspremie. Daardoor worden illiquide aandelen tegen een lagere waardering verhandeld vergeleken met het marktgemiddelde.

Voer voor speculanten

Aandelen waarin normaliter weinig wordt gehandeld kunnen in kort tijdsbestek flink in koers stijgen. Als een insider bezig is om een flinke positie op te bouwen, zal dat immers al snel tot uiting komen in fors hogere koersen. Het positieve koersmomentum gaat gepaard met hoge volumes. Speculanten zullen dat als een koopsignaal zien.

Lessen van de flashcrash  

Op 24 augustus 2015 werd Wall Street overspoeld door paniekverkopen. Slecht macro-economisch nieuws uit China en de daarop volgende flinke koersdalingen in Azië vormden de aanleiding voor deze ‘flashcrash’. Veel ETF’s en aandelen in New York openden die dag 20% tot wel 45% lager. De handel in 1300 ETF’s en individuele aandelen werd tijdelijk opgeschort. Met als gevolg dat market makers grote moeite hadden om de ETF’s te waarderen en de spreads erg wijd waren.

Geautomatiseerde verkooporders en stoploss-orders versterkten de volatiliteit. Zelfs zeer liquide aandelen als General Electric, PepsiCo en Colgate-Palmolive werden intraday ruim 20% lager gezet, om de dag te sluiten met beperkte verliezen van 3-5%. Beleggers die op deze dag bestens (stoploss) verkooporders hadden ingelegd, zullen dat waarschijnlijk nooit meer doen. Gebruik op volatiele beursdagen altijd limieten, zeker aan het begin of einde van de handel.

Noodrem

Beursuitbaters hebben de mogelijkheid om onder extreme marktomstandigheden de handel in individuele aandelen tijdelijk op te schorten. Euronext doet dit automatisch wanneer een aandeel intraday 8% stijgt of daalt vergeleken met de slotkoers van de vorige dag. Voor kleinere aandelen bedraagt de maximale koersverandering 10%. Ook op de andere beurzen zijn dergelijke ‘circuit breakers’ aanwezig. Zo wordt de handel in de S&P500 een kwartier stilgelegd als de koers 7% lager noteert ten opzichte van de vorige slotkoers.