Dollarkoers blijft ook in 2016 grote rol spelen

Met ons vaste panel beleggingsexperts blikken we vooruit op het beleggingsjaar 2016. Bob Homan, George Raven en Rik Dhoest voorzien een jaar waarin de groei in Europa en de Verenigde Staten aardig op koers blijft, maar het nog te vroeg is voor beleggen in opkomende markten. Wat zijn de belangrijkste financieel-economische ontwikkelingen in 2016? Bob Homan: 'Wat betreft de nominale economische groei verwachten wij een rustig jaar, met een kleine 3% groei voor de wereldeconomie. In Europa komen we niet verder dan 2% groei, maar het momentum is er positief, de export profiteert van de lage euro en de goedkope olie is positief voor de koopkracht. Amerika groeit door, zij het misschien in een iets lager tempo. Opkomende markten blijven goed groeien, maar minder dan in het verleden. De grote verschillen zitten in het monetaire beleid: Amerika verhoogt zijn rente, maar Europa, China en Japan zijn aan het verruimen. Daar zit mijn angst. Als de dollar te sterk wordt, komen in de opkomende markten sommige landen en bedrijven met kleine dollarreserves in de problemen. Brazilië bijvoorbeeld, en bedrijven in Indonesië. Bij schulden in dollars en inkomsten in de lokale valuta moet dan bij dollarschuld ineens veel meer geld (in de lokale valuta) terugbetaald worden. Problemen in opkomende landen kunnen de exportpositie van Europa verzwakken. We zijn positief voor 2016, maar de dollar moet dan niet onder pariteit terecht komen; hij moet dus niet meer waard worden dan de euro.' Rik Dhoest: 'Een sterkere dollar drukt de prijzen van veel grondstoffen, en ook dat is negatief voor de opkomende markten.' George Raven: 'Dat was voor ons reden om niet in opkomende markten te beleggen.' Homan: 'De winstontwikkeling in Amerika zal tegenvallen door de sterkere dollar. Die doet daar wel degelijk pijn, hoewel het een vrij gesloten economie is. Voor Europese bedrijven loopt de tegenvaller dan via lagere export naar landen die ook last hebben van de sterke dollar. Aandelen zijn volgeprijsd, zoals ook al in de Verenigde Staten in 2015: de winst steeg er niet, dus de aandelenkoersen gingen ook niet omhoog. Bij de huidige k/w's moet de koersstijging echt uit winststijging komen. Als de winststijging tegenvalt, kan de koersstijging van 5% die wij voor de aandelenmarkten verwachten, ook een koersdaling van 5% worden.' Raven: 'Wij zijn iets positiever over de Amerikaanse markt, maar daarbij gaan we ervan uit dat de dollar niet hard door blijft stijgen. In 2016 zal volgens ons de dollarstijging lager zijn dan in 2015, en dat geldt ook voor het negatieve effect van de prijsdalingen op de Amerikaanse schalie-industrie. De negatieve effecten zijn dan dus minder groot dan in 2015. Daardoor kan in de Verenigde Staten een iets hogere groei ontstaan dan in 2015, zij het wellicht slechts een half procentpunt hoger, naar bijna 3%. Daarbij vind ik het interessant om te zien of er ook een hogere inflatie ontstaat. Dat zal misschien gebeuren door de combinatie van een minder hard stijgende dollar en meer loongroei. Ik verwacht niet dat hierdoor de marges bij de bedrijven sterk zouden worden aangetast, want ze kunnen ook meer afzetten. We blijven nog steeds weg uit de opkomende markten door die combinatie van de sterkere dollar en dalende grondstofprijzen. Wie er toch in wil beleggen, kan dat het beste in Azië doen. In Europa zien we potentieel voor een verdere verbetering, van 1,5 naar 2%, door betere kredietverlening en dalende werkloosheid.' Dhoest: 'Er zullen ook in 2016 zeker weer onverwachte situaties komen die voor volatiliteit op de beurzen zorgen, zoals immigratie en terreuracties. Ook ontwikkelingen in China kunnen voor volatiliteit zorgen. In de Verenigde Staten kunnen door de lage werkloosheid loonspanningen ontstaan, en dan is er natuurlijk ook nog het tempo waarmee de Fed haar officiële rentetarieven gaat verhogen. Normaliter zal de Fed het kalm aan doen, afhankelijk van de economische ontwikkelingen in Amerika.' Homan: 'Ik heb veel liever dat de Fed wat later verhoogt dan te vroeg. Het zou mij niets verbazen als er na een paar verhogingen tot nog geen 1%, er alweer verlagingen komen.' Raven: 'Door de hogere schuldposities kunnen de Amerikaanse economie en de wereldeconomie veel minder goed een renteverhoging aan dan vroeger. Een verhoging gaat eerder economisch knellen dan twintig of dertig jaar geleden.' Homan: 'De volatiliteit kan in 2016 hoog zijn, net als in 2015. De economische groei is niet abnormaal, maar duurt al ongewoon lang. Is er ergens een groeitegenvaller, dan denken beleggers dus al snel dat de groei voorbij is. Je hoort nu veel beleggers bij lage rendementsverwachtingen op aandelen zeggen: "We moeten het gaan hebben van laag kopen en hoog verkopen." Hoe meer mensen dat gaan doen, des te wilder het wordt. Dat gebeurt ook met ETF's, die beleggen in hele beursindices en die veel op dagbasis worden verhandeld. Als ze willen verkopen, lukt dat soms niet door een gebrek aan liquiditeit, zoals bij AEX-futures. Dus dan verkopen ze alvast Shell, Unilever en ING en hebben ze 60% van de index te pakken. Daardoor zie je die aandelen nog heftiger bewegen dan de rest van de markt. Later trekken ze dat weer recht door de overige aandelen ook te verkopen.' Wat denken jullie over de bedrijfswinsten? Homan: 'Onze top-down-schatting voor de bedrijfswinsten in de wereld is 5%. De analisten zitten met hun bottom-up-benadering hoger. Voor Europa verwachten we door het momentum in de economische cyclus een groei van 6 tot 7% en voor Amerika 3 tot 4%. In de beginfase van de groei stijgt de winstmarge het snelst omdat dan een euro extra omzet ook neerkomt op een euro extra winst. Dat zagen we ook in 2015, hoewel het toen nog wat tegenviel. Er moet dus nog wel wat komen. In 2015 zijn de beurzen in Europa vooral gestegen door hogere waarderingen, zodat ze nu volgeprijsd zijn, op 16,5. In ons model gaan we ervan uit dat de waarderingen in Europa met 1 punt zullen dalen. Dat betekent dat we, bij een winstgroei van 6 tot 7% voor 2016, uitkomen op een aandelenprijsstijging van 5%. Wij zijn momenteel neutraal wat betreft aandelen, en daarbij overwogen in Europa. De overweging zit verder in alternatieve beleggingen (hedgefunds), maar als de aandelenkoersen weer zijn gedaald wisselen we dat om.' Raven: 'Wij denken ook dat de bedrijfswinsten in 2016 in Europa iets meer zullen stijgen dan in Amerika, door het momentum en het doorlopend effect van de zwakkere euro. Ook Europa kent veel bedrijven met een afhankelijkheid van grondstoffen, maar dan is er ook dat lagere jaar-op-jaar-effect van de dollar en de grondstoffenprijzen – wellicht wordt dat zelfs een positief effect. De waardering in Europa en Amerika is ongeveer gelijk. Je zou door de structureel hogere economische groei in de Verenigde Staten, door de hogere winstgevendheid van de Amerikaanse bedrijven en door het hogere ICT-gehalte van de bedrijven in de beursindices, een hogere waardering voor Amerika verwachten. Er is echter ook het effect van het momentum: de Verenigde Staten zitten al verder in de economische herstelcyclus en dat verlaagt de te verwachten waardering weer wat.' Dhoest: 'Momenteel zijn wij neutraal wat betreft aandelen, maar ik tendeer ernaar om ze toch iets te gaan overwegen. Wat Europa betreft: dat zal in 2016 meer gaan groeien dan in 2015. Voor het EMU-gebied gaan wij uit van een toename van de bedrijfswinsten van 10%, bij een waardering van iets onder 14, een price-to-book van 1,5 en een dividendrendement van 3,8%. Dat laat ruimte voor stijging als de winsten hoger uitvallen. Wij zijn daar overwogen, maar daar staat tegenover dat we onderwogen zijn in Europa buiten de EMU, zoals het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen. Daar verwachten we een winstgroei van 3,5% en een waardering van 15,6. Voor de VS gaan we uit van een winstgroei van 7% bij een waardering van 16,5. Wat betreft aandelen oordelen we neutraal over de VS,  positief over Japan en negatief over opkomende markten – ondanks hun lage waarderingen. Voor beleggen in opkomende markten is het nog te vroeg, en dus zijn we daar onderwogen. Er is nog tijd zat om na de uitbodeming van de grondstoffenprijzen in te stappen.' Raven: 'Onze assetallocatie wijkt af. We zitten zwaar overwogen in aandelen, bijna maximaal als je rekening houdt met het feit dat we het risicobudget van high-yieldobligaties blokkeren in het aandelengedeelte. High yield en aandelen vallen bij ons min of meer in dezelfde categorie omdat de risico's overeenkomen. We verwachten in januari veel van aandelen.' Hoe kijken jullie tegen de obligaties aan? Homan: 'We verwachten matige resultaten voor obligaties. Omdat Amerika de rente omhoog brengt, denken we dat de hele rentecurve een fractie naar boven opschuift. Dat biedt in Europa tegenwicht tegen het opkoopprogramma van de ECB, zodat ook hier de rente licht gaat stijgen. Onze schatting is daarom dat de tienjaars Duitse rente, de benchmark, ook iets hoger zal worden. Daar lijden we dan dus verlies op, maar we houden hem wel onderwogen in portefeuille als buffer. In de Europese periferie zitten we wel vrij stevig, net als in high yield: daar waren we heel 2015 overwogen, en dat hebben we onlangs extra aangezet. De strategische weging in obligaties is 4%, maar we zitten nu voor 10% in high yield en dat is vrij fors voor ons doen. De rente is 7,5 tot 8%, maar er zit wel een groter risico aan. Het wanbetalingsrisico is ook opgelopen, van 1,5 naar 2,5% van de bedrijven. Dat komt vooral door oliegerelateerde bedrijven in de VS. Daar worden we echter door de hoge rente ruimschoots voor gecompenseerd. Opkomende-marktenschuld levert ook een hoge rente, van 7%, maar daar zijn we toch onderwogen in. Normaal is 12% van de obligatieportefeuille gevuld met opkomende-marktenschuld, maar nu is dat 6%. Dat komt door de dollarontwikkeling. Bij investment grade-obligaties zitten we in de obligatieportefeuille overwogen, maar vooral in bijzondere obligaties als covered bonds en mortgage backed securities (Amerikaanse hypotheekschuld, red.). We hebben in de obligatieportefeuille een rendement van 2% en dat is meer dan de spaarrente voor onze klanten oplevert.' Dhoest: 'Net als bij aandelen zijn we ook neutraal bij obligaties. We zijn licht overwogen in staatsobligaties, met een bias voor België en de periferie van Europa, maar weer niet Portugal, en ook niet Duitsland. Verder zijn high yield, investment grade en opkomende-marktenschuld onderwogen.' Raven: 'We hebben geld verdiend met investment grade-obligaties, maar ik vraag me af of we er in 2016 nog iets mee gaan verdienen. We hebben relatief veel rendement op staatsobligaties, waarvan ongeveer 15% op Amerikaanse staatsschuld. Ook daarbij vraag ik me af of dit volgend jaar gaat lukken. We hebben de dollarcomponent bij die staatsobligaties kort geleden gehalveerd om de dollarwinsten gedeeltelijk veilig te stellen.' Wat zijn in het aandelensegment de kansrijke sectoren en fondsen? Dhoest: 'Bij de sectoren komt de groei van de consumenten en de technologie, soms gaan wehand in hand. Dus Google (nu Al­phabet, red.) en Apple zijn aantrekkelijk, maar Facebook is ons te duur. In Europa denken wij bij technologie aan CapGemini, ASMI, ASML, Besi en bij consumptie aan Ahold, Beter Bed, Sligro en Grandvision. De chipsector heeft een zwak moment gehad, maar gaat weer opwaarts, gedreven door nieuwe technologie binnen de sector. Bij auto's zitten we in Renault.' Homan: 'Wij denken onder meer aan SAP voor Europa en Alphabet, Nike en Starbucks voor de VS. Bij de sectoren zien we vooral kansen in de ICT.' Raven: 'Als ik kijk naar het lijstje sectoren dat wij voor 2015 hanteerden, dan verandert er voor 2016 weinig. We zaten toen in ICT, gezondheidzorg en consumentengoederen, en niet of bijna niet in nutsbedrijven, telecom, financials en grondstoffen. Nederlandse aandelen met een hoge dollaromzet zullen het in 2016 redelijk goed blijven doen, zoals RELX, Wolters Kluwer, Ahold, Heineken en Aegon. Ze kunnen waarschijnlijk hun omzet ook verhogen door de toenemende groei in Amerika.'

Met ons vaste panel beleggingsexperts blikken we vooruit op het beleggingsjaar 2016. Bob Homan, George Raven en Rik Dhoest voorzien een jaar waarin de groei in Europa en de Verenigde Staten aardig op koers blijft, maar het nog te vroeg is voor beleggen in opkomende markten.

Wat zijn de belangrijkste financieel-economische ontwikkelingen in 2016?

Bob Homan: ‘Wat betreft de nominale economische groei verwachten wij een rustig jaar, met een kleine 3% groei voor de wereldeconomie. In Europa komen we niet verder dan 2% groei, maar het momentum is er positief, de export profiteert van de lage euro en de goedkope olie is positief voor de koopkracht. Amerika groeit door, zij het misschien in een iets lager tempo. Opkomende markten blijven goed groeien, maar minder dan in het verleden. De grote verschillen zitten in het monetaire beleid: Amerika verhoogt zijn rente, maar Europa, China en Japan zijn aan het verruimen. Daar zit mijn angst. Als de dollar te sterk wordt, komen in de opkomende markten sommige landen en bedrijven met kleine dollarreserves in de problemen. Brazilië bijvoorbeeld, en bedrijven in Indonesië. Bij schulden in dollars en inkomsten in de lokale valuta moet dan bij dollarschuld ineens veel meer geld (in de lokale valuta) terugbetaald worden. Problemen in opkomende landen kunnen de exportpositie van Europa verzwakken. We zijn positief voor 2016, maar de dollar moet dan niet onder pariteit terecht komen; hij moet dus niet meer waard worden dan de euro.’

Rik Dhoest: ‘Een sterkere dollar drukt de prijzen van veel grondstoffen, en ook dat is negatief voor de opkomende markten.’

George Raven: ‘Dat was voor ons reden om niet in opkomende markten te beleggen.’

Homan: ‘De winstontwikkeling in Amerika zal tegenvallen door de sterkere dollar. Die doet daar wel degelijk pijn, hoewel het een vrij gesloten economie is. Voor Europese bedrijven loopt de tegenvaller dan via lagere export naar landen die ook last hebben van de sterke dollar. Aandelen zijn volgeprijsd, zoals ook al in de Verenigde Staten in 2015: de winst steeg er niet, dus de aandelenkoersen gingen ook niet omhoog. Bij de huidige k/w’s moet de koersstijging echt uit winststijging komen. Als de winststijging tegenvalt, kan de koersstijging van 5% die wij voor de aandelenmarkten verwachten, ook een koersdaling van 5% worden.’

Raven: ‘Wij zijn iets positiever over de Amerikaanse markt, maar daarbij gaan we ervan uit dat de dollar niet hard door blijft stijgen. In 2016 zal volgens ons de dollarstijging lager zijn dan in 2015, en dat geldt ook voor het negatieve effect van de prijsdalingen op de Amerikaanse schalie-industrie. De negatieve effecten zijn dan dus minder groot dan in 2015. Daardoor kan in de Verenigde Staten een iets hogere groei ontstaan dan in 2015, zij het wellicht slechts een half procentpunt hoger, naar bijna 3%. Daarbij vind ik het interessant om te zien of er ook een hogere inflatie ontstaat. Dat zal misschien gebeuren door de combinatie van een minder hard stijgende dollar en meer loongroei. Ik verwacht niet dat hierdoor de marges bij de bedrijven sterk zouden worden aangetast, want ze kunnen ook meer afzetten. We blijven nog steeds weg uit de opkomende markten door die combinatie van de sterkere dollar en dalende grondstofprijzen. Wie er toch in wil beleggen, kan dat het beste in Azië doen. In Europa zien we potentieel voor een verdere verbetering, van 1,5 naar 2%, door betere kredietverlening en dalende werkloosheid.’

Dhoest: ‘Er zullen ook in 2016 zeker weer onverwachte situaties komen die voor volatiliteit op de beurzen zorgen, zoals immigratie en terreuracties. Ook ontwikkelingen in China kunnen voor volatiliteit zorgen. In de Verenigde Staten kunnen door de lage werkloosheid loonspanningen ontstaan, en dan is er natuurlijk ook nog het tempo waarmee de Fed haar officiële rentetarieven gaat verhogen. Normaliter zal de Fed het kalm aan doen, afhankelijk van de economische ontwikkelingen in Amerika.’

Homan: ‘Ik heb veel liever dat de Fed wat later verhoogt dan te vroeg. Het zou mij niets verbazen als er na een paar verhogingen tot nog geen 1%, er alweer verlagingen komen.’

Raven: ‘Door de hogere schuldposities kunnen de Amerikaanse economie en de wereldeconomie veel minder goed een renteverhoging aan dan vroeger. Een verhoging gaat eerder economisch knellen dan twintig of dertig jaar geleden.’

Homan: ‘De volatiliteit kan in 2016 hoog zijn, net als in 2015. De economische groei is niet abnormaal, maar duurt al ongewoon lang. Is er ergens een groeitegenvaller, dan denken beleggers dus al snel dat de groei voorbij is. Je hoort nu veel beleggers bij lage rendementsverwachtingen op aandelen zeggen: “We moeten het gaan hebben van laag kopen en hoog verkopen.” Hoe meer mensen dat gaan doen, des te wilder het wordt. Dat gebeurt ook met ETF’s, die beleggen in hele beursindices en die veel op dagbasis worden verhandeld. Als ze willen verkopen, lukt dat soms niet door een gebrek aan liquiditeit, zoals bij AEX-futures. Dus dan verkopen ze alvast Shell, Unilever en ING en hebben ze 60% van de index te pakken. Daardoor zie je die aandelen nog heftiger bewegen dan de rest van de markt. Later trekken ze dat weer recht door de overige aandelen ook te verkopen.’

Wat denken jullie over de bedrijfswinsten?

Homan: ‘Onze top-down-schatting voor de bedrijfswinsten in de wereld is 5%. De analisten zitten met hun bottom-up-benadering hoger. Voor Europa verwachten we door het momentum in de economische cyclus een groei van 6 tot 7% en voor Amerika 3 tot 4%. In de beginfase van de groei stijgt de winstmarge het snelst omdat dan een euro extra omzet ook neerkomt op een euro extra winst. Dat zagen we ook in 2015, hoewel het toen nog wat tegenviel. Er moet dus nog wel wat komen. In 2015 zijn de beurzen in Europa vooral gestegen door hogere waarderingen, zodat ze nu volgeprijsd zijn, op 16,5. In ons model gaan we ervan uit dat de waarderingen in Europa met 1 punt zullen dalen. Dat betekent dat we, bij een winstgroei van 6 tot 7% voor 2016, uitkomen op een aandelenprijsstijging van 5%. Wij zijn momenteel neutraal wat betreft aandelen, en daarbij overwogen in Europa. De overweging zit verder in alternatieve beleggingen (hedgefunds), maar als de aandelenkoersen weer zijn gedaald wisselen we dat om.’

Raven: ‘Wij denken ook dat de bedrijfswinsten in 2016 in Europa iets meer zullen stijgen dan in Amerika, door het momentum en het doorlopend effect van de zwakkere euro. Ook Europa kent veel bedrijven met een afhankelijkheid van grondstoffen, maar dan is er ook dat lagere jaar-op-jaar-effect van de dollar en de grondstoffenprijzen – wellicht wordt dat zelfs een positief effect. De waardering in Europa en Amerika is ongeveer gelijk. Je zou door de structureel hogere economische groei in de Verenigde Staten, door de hogere winstgevendheid van de Amerikaanse bedrijven en door het hogere ICT-gehalte van de bedrijven in de beursindices, een hogere waardering voor Amerika verwachten. Er is echter ook het effect van het momentum: de Verenigde Staten zitten al verder in de economische herstelcyclus en dat verlaagt de te verwachten waardering weer wat.’

Dhoest: ‘Momenteel zijn wij neutraal wat betreft aandelen, maar ik tendeer ernaar om ze toch iets te gaan overwegen. Wat Europa betreft: dat zal in 2016 meer gaan groeien dan in 2015. Voor het EMU-gebied gaan wij uit van een toename van de bedrijfswinsten van 10%, bij een waardering van iets onder 14, een price-to-book van 1,5 en een dividendrendement van 3,8%. Dat laat ruimte voor stijging als de winsten hoger uitvallen. Wij zijn daar overwogen, maar daar staat tegenover dat we onderwogen zijn in Europa buiten de EMU, zoals het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen. Daar verwachten we een winstgroei van 3,5% en een waardering van 15,6. Voor de VS gaan we uit van een winstgroei van 7% bij een waardering van 16,5. Wat betreft aandelen oordelen we neutraal over de VS,  positief over Japan en negatief over opkomende markten – ondanks hun lage waarderingen. Voor beleggen in opkomende markten is het nog te vroeg, en dus zijn we daar onderwogen. Er is nog tijd zat om na de uitbodeming van de grondstoffenprijzen in te stappen.’

Raven: ‘Onze assetallocatie wijkt af. We zitten zwaar overwogen in aandelen, bijna maximaal als je rekening houdt met het feit dat we het risicobudget van high-yieldobligaties blokkeren in het aandelengedeelte. High yield en aandelen vallen bij ons min of meer in dezelfde categorie omdat de risico’s overeenkomen. We verwachten in januari veel van aandelen.’

Hoe kijken jullie tegen de obligaties aan?

Homan: ‘We verwachten matige resultaten voor obligaties. Omdat Amerika de rente omhoog brengt, denken we dat de hele rentecurve een fractie naar boven opschuift. Dat biedt in Europa tegenwicht tegen het opkoopprogramma van de ECB, zodat ook hier de rente licht gaat stijgen. Onze schatting is daarom dat de tienjaars Duitse rente, de benchmark, ook iets hoger zal worden. Daar lijden we dan dus verlies op, maar we houden hem wel onderwogen in portefeuille als buffer. In de Europese periferie zitten we wel vrij stevig, net als in high yield: daar waren we heel 2015 overwogen, en dat hebben we onlangs extra aangezet. De strategische weging in obligaties is 4%, maar we zitten nu voor 10% in high yield en dat is vrij fors voor ons doen. De rente is 7,5 tot 8%, maar er zit wel een groter risico aan. Het wanbetalingsrisico is ook opgelopen, van 1,5 naar 2,5% van de bedrijven. Dat komt vooral door oliegerelateerde bedrijven in de VS. Daar worden we echter door de hoge rente ruimschoots voor gecompenseerd. Opkomende-marktenschuld levert ook een hoge rente, van 7%, maar daar zijn we toch onderwogen in. Normaal is 12% van de obligatieportefeuille gevuld met opkomende-marktenschuld, maar nu is dat 6%. Dat komt door de dollarontwikkeling. Bij investment grade-obligaties zitten we in de obligatieportefeuille overwogen, maar vooral in bijzondere obligaties als covered bonds en mortgage backed securities (Amerikaanse hypotheekschuld, red.). We hebben in de obligatieportefeuille een rendement van 2% en dat is meer dan de spaarrente voor onze klanten oplevert.’

Dhoest: ‘Net als bij aandelen zijn we ook neutraal bij obligaties. We zijn licht overwogen in staatsobligaties, met een bias voor België en de periferie van Europa, maar weer niet Portugal, en ook niet Duitsland. Verder zijn high yield, investment grade en opkomende-marktenschuld onderwogen.’

Raven: ‘We hebben geld verdiend met investment grade-obligaties, maar ik vraag me af of we er in 2016 nog iets mee gaan verdienen. We hebben relatief veel rendement op staatsobligaties, waarvan ongeveer 15% op Amerikaanse staatsschuld. Ook daarbij vraag ik me af of dit volgend jaar gaat lukken. We hebben de dollarcomponent bij die staatsobligaties kort geleden gehalveerd om de dollarwinsten gedeeltelijk veilig te stellen.’

Wat zijn in het aandelensegment de kansrijke sectoren en fondsen?

Dhoest: ‘Bij de sectoren komt de groei van de consumenten en de technologie, soms gaan wehand in hand. Dus Google (nu Al­phabet, red.) en Apple zijn aantrekkelijk, maar Facebook is ons te duur. In Europa denken wij bij technologie aan CapGemini, ASMI, ASML, Besi en bij consumptie aan Ahold, Beter Bed, Sligro en Grandvision. De chipsector heeft een zwak moment gehad, maar gaat weer opwaarts, gedreven door nieuwe technologie binnen de sector. Bij auto’s zitten we in Renault.’

Homan: ‘Wij denken onder meer aan SAP voor Europa en Alphabet, Nike en Starbucks voor de VS. Bij de sectoren zien we vooral kansen in de ICT.’

Raven: ‘Als ik kijk naar het lijstje sectoren dat wij voor 2015 hanteerden, dan verandert er voor 2016 weinig. We zaten toen in ICT, gezondheidzorg en consumentengoederen, en niet of bijna niet in nutsbedrijven, telecom, financials en grondstoffen. Nederlandse aandelen met een hoge dollaromzet zullen het in 2016 redelijk goed blijven doen, zoals RELX, Wolters Kluwer, Ahold, Heineken en Aegon. Ze kunnen waarschijnlijk hun omzet ook verhogen door de toenemende groei in Amerika.’