Actief of passief beleggen | Een achterhaalde discussie

Passief beleggen is de laatste decennia steeds populairder geworden. Sterker nog, de populariteit lijkt recent exponentieel te groeien. Er zijn al diverse beleggingscategorieën, vooral in brede aandelenindices als de S&P500 of de MSCI World, waarin tegenwoordig meer passief dan actief wordt belegd. Zowel particuliere als institutionele beleggers maken in toenemende mate gebruik van producten als ETF’s en indexfondsen.

Aanvankelijk werden ze vooral bij particuliere beleggers populair. Maar institutionele beleggers gebruiken indexproducten steeds vaker en ook in meerdere vormen dan particuliere beleggers, zoals voor tactische assetallocatie, flow- en transitiemanagement en het aanhouden van liquiditeitsbuffers. Zelfs actieve fondsbeheerders gebruiken ETF’s om daarmee hun uit- en instroom te managen. Tot slot worden ETF’s, door zowel retail- als institutionele beleggers, steeds meer ingezet om tijdelijk in thema’s te beleggen. De mate waarin nog actief en passief belegd wordt, hangt dus niet zozeer meer af van het belegde vermogen maar van de omstandigheden – op de financiële markten en die bij de belegger zelf, institutioneel of particulier. Grofweg is de mate waarin passief wordt belegd een functie van zes factoren:

Mate van passief beheer=f(fiduciaire taak, beleggingshorizon, beleggingskennis, risicotolerantie, liquiditeit, kosten).

Uiteindelijk bepaalt de samenhang tussen deze zes factoren in welke mate er passief wordt belegd. De factoren vormen een checklist die de belegger goed van te voren voor zichzelf kan doorlopen.

Check 1

Hoe belangrijk is de fiduciaire taak van beleggen?
De eerste check is meer filosofisch van aard: wil de belegger zelf actief nadenken welke bedrijven en overheden hij koopt of is het voor hem voldoende om een index die een indexprovider heeft gemaakt te volgen? De financiële markten hebben meerdere functies en één daarvan is bedrijven of overheden te straffen als ze het niet goed doen en te belonen als ze goed presteren. Zo gaat het kapitaal naar die entiteiten die het verdienen en wordt uiteindelijk de economie het meest innovatief. Hoe belangrijker de belegger het vindt om zelf na te denken over wat er wel of niet in de portefeuille komt, des te actiever hij doorgaans belegt.

Check 2

Hoe lang is de beleggingshorizon?
Wie actieve beleggingsbeslissingen neemt, krijgt niet altijd op de korte termijn gelijk. Actieve beleggers kunnen ook langere tijd van de index afwijken. Wie actieve beslissingen neemt, moet ook de tijd krijgen om gelijk te krijgen. Over het algemeen is de stelregel dat des te korter de beleggingshorizon is, des te passiever belegd wordt.

Check 3

Wat is het kennisniveau wat betreft fondsselectie?
Actief beheer kost tijd en moeite. Daarnaast is het duurder omdat er informatie moet worden ingekocht en, afhankelijk van de beleggingsmethodiek, ook bedrijfsbezoeken worden gedaan. Dit geldt zowel voor het kopen van individuele instrumenten als aandelen en obligaties als ook van beleggingsfondsen. De belegger moet daartoe wel allemaal in staat en bereid zijn. De stelregel luidt dan ook dat hoe minder kennis en middelen een belegger heeft, des te meer hij passief zal beleggen.

Check 4

Hoe groot is de risicotolerantie versus de benchmark?
Er zijn verschillende vormen van risico. De bekendste is waarschijnlijk wel de volatiliteit of beweeglijkheid. Maar omdat in de beleggingswereld de prestaties steeds vaker met een benchmark worden vergeleken, is ook een andere risicomaatstaf van belang: de afwijking van de benchmark, bijvoorbeeld gemeten met de ‘track error’ of de ‘active share’. De vraag is of de belegger het aandurft om flink van de benchmark af te wijken. Er geldt: hoe hoger de risicotolerantie versus de benchmark, hoe meer actief beheer voor de hand ligt.

Check 5

Hoe liquide is de onderliggende index?
Sommige beleggingscategorieën zijn meer liquide (en daardoor doorgaans ook efficiënter) dan andere. In illiquide markten wijken koersen doorgaans veel meer af van de fundamentele waarde (hoe die ook berekend wordt) dan in liquide markten. In minder liquide markten moet ook voorzichtig worden gehandeld, door de juist momenten te kiezen, en te voorkomen dat bijvoorbeeld transactiekosten- en of bied-laat spreads te hoog oplopen. De stelregel is dat hoe minder liquide de betreffende beleggingscategorie is, des te meer actief beheer te prefereren is.

Check 6

Hoe belangrijk zijn de kosten?
Tot slot de kosten, omdat die altijd van het rendement afgaan. Hoe lager de kosten, hoe hoger de rendementen, als alle andere zaken gelijk zijn. Beleggers die erg op de kosten letten, neigen meer naar passief beleggen. Maar zoals bij alle ‘checks’ geldt dat we deze factor puur op zichzelf moeten bekijken. Als markten meer illiquide worden, de risicotolerantie versus de benchmark groter wordt, er meer kennis en middelen zijn, de beleggingshorizon langer wordt en de fiduciaire taak serieuzer wordt genomen, kan de bereidheid toenemen om hogere beleggingskosten te maken.

Drie weetjes

De drie grootste ETF’s ter wereld zijn respectievelijk de SPDR, iShares en Vanguard S&P500 ETF’s, met bij elkaar rond de $1 bln beheerd vermogen.

De ETF-markt wordt geregeerd door het ‘winner-takes-it-all’ principe: groter betekent lagere kosten en door lagere kosten wordt de ETF nog groter, en zo verder.

Recent worden ook bij obligaties indexproducten steeds populairder. De iShares iBoxx $ Investment Grade Corporate Bond ETF (ticker: LQD) is nu de grootste obligatie-ETF.

Keuzes

➔ ETF of indexfonds?
Het grootste verschil tussen een ETF en een indexfonds is de verhandelbaarheid. ETF’s worden tijdens beurstijden net als aandelen continu verhandeld. Er moeten transactiekosten en bied-laat spreads betaald worden. Ook kan bij drukke beurshandel de koers van een ETF (meestal licht) afwijken van de onderliggende index. Een indexfonds maakt doorgaans eenmaal per dag de koers op (Intrinsieke Waarde). Er zijn geen handelskosten bij aan- of verkoop ervan. Voor wie continu kunnen in- of uitstappen niet nodig is, is een indexfonds het meest geschikt.

➔ Private of publieke markt?
Passief beleggen is eigenlijk alleen geschikt voor de publieke beurzen. Het beleggen in private markten, bijvoorbeeld middels private equity, private debt, vastgoed en infrastructuur gaat nog altijd via actieve fondsen. Het beleggen in private markten is daardoor duurder. De keuze van het fonds is daardoor veel belangrijker dan bij passief beleggen.

➔ Synthetisch of fysiek
Passieve producten bootsen de prestaties van een index op twee manieren na: door de (meeste) onderliggende beleggingen van een index fysiek te kopen, of door een ‘return swap’. Bij het laatste sluit het fonds een contract af met een zakenbank. In sommige gevallen kan dit tegenpartijrisico opleveren. De meeste passieve producten zijn tegenwoordig fysiek.

➔ Brede index of nichemarkt?
Door de populariteit van ETF’s en indexproducten krijgen ook steeds kleinere beleggingsmarkten passieve oplossingen. De grote indices zijn eigenlijk het beste te volgen