De schaduwzijden van superstar firms

Als beleggers de balans opmaken over de jaren ’10, spreken vooral de rendementen van de grote techbedrijven tot de verbeelding. Amazon en Apple zijn ongeveer tien keer zoveel waard geworden. Daar doen Alphabet, Facebook en Microsoft niet heel veel voor onder, met koerswinsten van honderden procenten.

Die beursprestaties zijn te danken aan de dominante positie die de bedrijven innemen binnen snelgroeiende markten. In de Verenigde Staten neemt Alphabet-dochter Google bijvoorbeeld maar liefst 88% van al het zoekverkeer op internet voor zijn rekening. Facebook heeft 42% van de Amerikaanse sociale-mediamarkt in handen, terwijl Apple en Alphabet met respectievelijk iOS en Android bijna de volledige markt controleren voor mobiele besturingssystemen.

De groten worden groter

De voorsprong van de bedrijven wordt steeds groter. Dat is te danken aan de enorme winsten, die ze investeren in de ontwikkeling van betere technologie of in het opkopen van concurrenten die mogelijk in de toekomst een bedreiging kunnen vormen.

De technologiesector is echter niet het enige marktsegment waar de groten steeds groter worden. Tussen 1997 en 2012 is in driekwart van alle Amerikaanse sectoren het marktaandeel van de vier grootste spelers toegenomen. Dat blijkt uit een onderzoek naar zogenoemde superstar firms dat Sean Markowicz – beleggingsstrateeg bij het Britse fondsenhuis Schroders – eind november publiceerde. In de telecomindustrie hebben de twee grootste partijen een marktaandeel van 70%. Dat was in 2000 slechts 30%. Hetzelfde patroon voltrok zich in de luchtvaartsector. De grootste vier partijen hebben momenteel ruim twee derde van de Amerikaanse markt in handen, tegenover minder dan de helft twintig jaar geleden.

Minder concurrentie, meer winst

Het groeiende marktaandeel van een kleine groep marktleiders leidt tot minder felle concurrentie en tot hogere winstmarges. Beleggers hebben voornamelijk oog voor dat laatste. Het verschil tussen verkoopprijs en marginale kosten (mark-up) steeg van 3% in 1980 tot 20% in 2015.

Het lijkt echter een kwestie van tijd voordat daaraan een eind komt. Schroders waarschuwt in het rapport dat de supersterstatus vaak een beperkte houdbaarheid heeft: de rol van voormalig marktleiders Nokia en Blackberry was in het vorige decennium bijvoorbeeld plotseling razendsnel uitgespeeld. Markowicz haalt onderzoek aan van onderzoeksfirma McKinsey, waaruit blijkt dat bijna de helft van de superstar firms in elke willekeurige bedrijfscyclus de topstatus verliest.

Supersterren onder vuur

Het is niet alleen de economische cyclus waar superstar firms bang voor moeten zijn. Hun dominante positie trekt steeds meer de aandacht van wetenschappers en politici. In een recente studie legde een groep onderzoekers van gerenommeerde universiteiten, zoals Harvard en M.I.T., de schuld van de achterblijvende loongroei en groeiende inkomensongelijkheid al gedeeltelijk bij deze bedrijven. Het Franse parlement gaf afgelopen zomer groen licht voor de invoering van een digitaks. Techbedrijven moeten straks een heffing betalen van 3% over hun inkomsten in Frankrijk. In de Verenigde Staten sorteert de Democratische presidentskandidate Elizabeth Warren al voor op een opsplitsing van de grote techmonopolies.

Een belangrijke les uit het verleden van onder meer IBM (1969), AT&T (1974) en Microsoft (1998) is dat het aanpakken van dominante bedrijven door toezichthouders een lang proces is. Een andere les is echter dat de waardering van de ondernemingen tijdens dat proces daalde. Beleggers zijn dus gewaarschuwd.