Hoogste tijd voor een beursalarm

Als belegger is het belangrijk om in de markt te blijven. Wel noteren aandelenmarkten wereldwijd op (meerjarige) recordniveaus en waart het coronavirus nog steeds rond. De nieuwe beursrecords worden vooral verklaard door het beleid van centrale banken en de steunmaatregelen van nationale overheden, maar ook met het optimisme van beleggers, omdat dankzij het vaccin het einde van de pandemie in zicht lijkt.

Vorig voorjaar maakten aandelen wereldwijd nog een snoekduik van 35% waarop een vlot herstel volgde. Nog geen vijf maanden later waren globaal genomen alle verliezen weggepoetst. Op 18 augustus 2020 koerste de wereldwijde aandelenmarkt alweer hoger dan voor de coronacrisis. Die winst is inmiddels verder uitgebouwd tot bijna 40%. Dat komt ten opzichte van het dieptepunt van maart 2020 neer op 110%.

Niet dat er direct gevaar dreigt, maar de geschiedenis leert dat beurskoersen na hoogtepunten snoeihard kunnen kelderen, zoals na de internetbubbel in 2000 of de kredietcrisis van 2007/‘08. Wel zijn de huidige hoge waarderingen op zich reden genoeg om argwanend te zijn. Of je nu naar de koers/winstverhouding kijkt of naar het dividendrendement, in traditionele waarderingsmodellen keren koersen altijd terug naar hun evenwichtswaarde. Wanneer aandelen te duur worden, volgen er verkopen.

Alleen tonen kapitaalmarkten zich allesbehalve rationeel. Soms worden beleggers irrationeel enthousiast. Dat heeft te maken met het beurssentiment. In bloedstollende bullmarkten drijft extra vraag de prijs van aandelen verder op, omdat er nauwelijks beleggers zijn die tot verkopen overgaan als de koersen hoog zijn. En in ijzingwekkende bearmarkten raken ze in paniek, omdat ze vrezen dat ze nog meer verliezen moeten slikken. Menig belegger verlaat dan de markt en keert veel te laat terug, als de koersen duidelijk gestegen zijn.

Niet altijd rationeel

Emotie hoort nu eenmaal bij belegen, dat hoeft niet altijd rationeel te zijn. Wie een betrouwbare formule vindt om het gedrag van beleggers te meten, is binnen de kortste keren rijk. Op de piek verkopen en op de bodem kopen, wie wil dat niet? De ironie wil dat het timen van beurscorrecties in de praktijk nauwelijks uit te voeren is. Achteraf is het gemakkelijk om je gelijk te halen, maar in uitbundige bullmarkten stijgen aandelen langer dan je verwacht.

Het herkennen van marktbodems is een stuk makkelijker. Vaak reageren beleggers irrationeel op koersdalingen, omdat ze meer neerwaartse volatiliteit vrezen. De markten hebben inderdaad de neiging om te overdrijven, maar herstellen altijd. Het identificeren van het optimale instappunt is geen exacte wetenschap. Een betrouwbare indicator is de ‘breadth thrust’ van Dr. Martin Zweig. Die meet of de markt van een over-verkochte fase naar een fase van sterkte is gegaan, maar nog niet overbought is. Bullmarkten beginnen vaak met een dergelijk signaal.

De legendarische Zweig was een meester in het lezen van de markt. Hij ontwikkelde ook een trendindicator, waarmee beleggers de dynamiek van de markten kunnen meten. Dat zogeheten ‘supermodel’ stamt echter uit een tijd dat de term kwantitatieve verruiming niet tot het dagelijkse vocabulaire van centrale banken behoorde. De grootschalige opkoopprogramma’s hebben de marktdynamiek ingrijpend veranderd.

Beursalarm

Ook andere beursexperts ontwikkelden modellen om het menselijke gedrag en andere relevante fenomenen te kwantificeren. Zolang beleggers rationeel handelen, werken dit soort modellen naar behoren, maar euforie en paniek veroorzaken af en toe crashes. Er is behoefte aan een alarmsysteem dat beleggers waarschuwt voor dreigend onheil op de financiële markten.

Het is eigenlijk verbazingwekkend dat een dergelijk beursalarm nog niet bestaat. De laatste tien à vijftien jaar is de accuratesse van waarschuwingssystemen voor aardbevingen en tsunami’s aanzienlijk verbeterd. Niet omdat de mens plots slimmer is geworden, wel omdat we meer data verzamelen. Voor de weersvoorspellingen van meteorologen, idem dito. Een alarmsysteem dat beleggers behoedt voor financiële crises zou de kans op kleerscheuren enorm kunnen verkleinen. Verliezen die je misloopt, hoef je niet in te halen.