De weg van de minste weerstand

Uit de Miljoenennota 2021 blijkt dat het begrotingstekort in 2020 zal oplopen tot €56,3 mrd. Dat is maar liefst 7,2% van het bruto binnenlands product (bbp). De forse stijging van het begrotingstekort is vooral het gevolg van de uitbraak van het coronavirus.

In de rijksbegroting voor 2020 staan voor bijna €31 mrd aan uitgaven en noodmaatregelen in verband met corona. Ook volgend jaar blijft het begrotingstekort hoog. Het kabinet gaat uit van een tekort van bijna €45 mrd, oftewel 5,5% van het bbp.

Dat heeft uiteraard ook gevolgen voor de staatsschuld. Dit jaar komt de staatsschuld naar verwachting uit op €463 mrd en volgend jaar zelfs op €502 mrd. Dat komt neer op ruim 61% van het bbp volgend jaar, tegen 59% dit jaar. Uit de ramingen van de Miljoenennota blijkt bovendien dat het kabinet uitgaat van verdere stijging van de schuldratio, tot meer dan 65% in 2025.

Nederland is natuurlijk niet het enige land met een stijgend begrotingstekort en een stijgende staatsschuld. Volgens de Japanse bank Nomura stevenen bijvoorbeeld de Verenigde Staten dit jaar af op een begrotingstekort van maar liefst 15,7%. Uit data van de Federal Reserve blijkt dat de staatsschuld in de VS in het eerste kwartaal van dit jaar al ruim 107% van het bbp bedroeg.

Afbetalen

Hogere begrotingstekorten en stijgende staatsschulden zijn begrijpelijk in tijden van crisis, waarin houdbaarheid en afbetaling van schulden minder hoog op de politieke agenda staan. Deutsche Bank ziet echter een flink demografisch probleem voor de aflossing van de schulden opdoemen. Sinds 2010 neemt het aantal mensen in de leeftijdscategorie 15 tot 64 jaar in de ontwikkelde landen zowel in absolute als in relatieve zin af. Daarmee slinkt de groep die het geld verdient om de schulden af te betalen.

Société Générale vreest bovendien dat deze toch al ongunstige demografische trend nog verder verslechtert door de stijgende huizenprijzen die mede voortvloeien uit het extreem ruime monetaire beleid. Volgens de Franse bank is er een duidelijk – negatief – verband tussen betaalbaarheid van woningen en geboortecijfers.

Oplopende balansen

Er zijn verschillende manieren om met een terugbetalingsprobleem om te gaan. Wanbetaling gaat de autoriteiten vooralsnog te ver, aldus Deutsche Bank, net als het blijven verhogen van de pensioenleeftijd. Schuldopkoop door centrale banken en een rollende geldpers zijn volgens de bank politiek makkelijker verteerbaar De bank ziet de balansen van centrale banken de komende jaren daarom alleen maar verder oplopen. Dat is geen onredelijk scenario, het is immers de weg van de minste weerstand.