Bankensector is er nog lang niet

Wie naar de financiële markten kijkt denkt dat alles pais en vree is. De eurocrisis lijkt al weer bijna vergeten. De VIX-indicator, die de impliciete beweeglijkheid van de (Amerikaanse) aandelenoptiemarkt meet, staat laag, niet ver boven het 6-jaarsdieptepunt. Maar het is de schijn die bedriegt. Miljarden aan slechte leningen en ‘counting’ Op 29 oktober maakte PWC bekend dat de Europese banken voor €1.200 miljard aan dubieuze schulden op de balans hebben staan, een stijging van meer dan €100 miljard ten opzichte van een jaar geleden en een verdubbeling ten opzichte van 2008. En PWC denkt dat er de komende jaren, door de matige economische groei, een nog verdere verslechtering in de kwaliteit van de leningen optreedt. Duitsland staat er in absolute bedragen het slechtst op: nu €179 miljard aan slechte leningen. Daarna volgen Spanje (€167 miljard), Ierland, Italië en Frankrijk. Nederlandse banken hebben voor €57 miljard aan dubieuze leningen op de balans. Volgens Richard Thompson van PWC zouden de banken proberen op grote schaal slechte leningen door te verkopen, wat maar mondjesmaat lukt. Plus: dubieuze staatsleningen van eigen overheden Naast dit enorme pakket slechte leningen hebben vele banken, vooral in de Zuid-Europese landen, nog een probleem. Ze hebben op grote schaal obligaties van hun eigen staten gekocht. In principe hanteert de ECB de stelregel dat voor onderpand van bijvoorbeeld financiering alleen AAA-staatsleningen mogen worden gebruikt. Via een ‘trucje’ mogen de banken nu ook staatsleningen van landen met een lagere rating aanhouden. Maar er is hiermee door de ECB een gevaarlijk spel, of eigenlijk zelfs een piramidespel, opgezet. De banken kopen de staatsleningen van insolvabele staten (en houden en passant de rente voor deze staten gezien de risico’s te laag) en staten steunen de insolvabele banken weer. De ene hand wast de andere. De grote vraag is: wie gaat dit doorbreken? Stresstests: ‘garbage in, garbage out’ De Europese politiek wil in eerste instantie nieuwe stresstests voor de banken. Daarna zal op de volgende Europese top een bankenunie in de steigers worden gezet. Wat de stresstests zullen opleveren? Als we de overheidsschulden van de overheden die meer dan zeg 100% van hun bbp als schuld hebben naar houdbare proporties afstempelen en de uitkomsten van het PWC-rapport als input voor stresstests opvoeren, zouden de uitkomsten van de stresstests weleens slecht kunnen uitpakken. Er is twijfel of de juiste inputs worden gebruikt. Het is als ‘garbage in, garbage out’. Hoe dan ook, tot nu toe heeft de Europese politiek bedacht dat de belastingbetaler moet opdraaien voor de bankensanering. Diverse banken zijn al gered met belastinggeld en het ESM, dat ook banken kan ondersteunen, is gevoed met belastinggeld. Daarnaast wil de Europese politiek een bankenunie waarbij de ECB toezicht houdt. Alternatief voor bankenunie Er zijn betere oplossingen, en wel in de volgende stappen:

1. Eerst langs private weg. Dat betekent dat de betreffende banken onder meer nieuw aandelenkapitaal dienen aan te trekken en bankobligatiehouders, ook de seniore obligatiehouders, zullen moeten ‘bloeden’.
2. Vervolgens, indien stap 1 ontoereikend is, zal er herkapitalisatie op nationaal vlak door de desbetreffende nationale overheid plaats moeten vinden. Dat kan via een gedeeltelijke of algehele ‘nationalisatie’.

In nood (stap 3) zijn er nog andere mogelijkheden. De ECB kan bijvoorbeeld net als de Fed de eerder genoemde slechte leningen van de banken opkopen (dit had de ECB overigens, net als de Fed, veel eerder kunnen doen, bijvoorbeeld midden in de kredietcrisis, dan had de eurocrisis zich waarschijnlijk minder lang voortgesleept). Een tweede mogelijke invulling van stap 3 is echte zombiebanken (banken zonder toekomstperspectief) gewoon failliet laten gaan. Politici beweren altijd dat we banken niet failliet moeten laten gaan, maar daar is nog nooit een goed argument voor gegeven. Maatschappelijke onrust voorkomen wordt genoemd. Maar banken steeds maar met belastinggeld ondersteunen veroorzaakt minimaal net zoveel onrust. Liever nog: een onafhankelijk instituut Een andere invulling van stap 3 is voorgesteld door diverse experts en behelst het opzetten van bijvoorbeeld de ‘European Bank for Bank Capital Support, EBBCS (zoals voorgesteld in The Matheo Solution) of de European Banking Authority, EBA, genoemd door diverse professoren. Zo’n instituut kan de vorm aannemen van een Special-Purpose-Vehicle (SPV) gefinancierd door de ECB, via welke onmisbare Europese systeembanken (met toekomstperspectief) in de derde/laatste ‘Europese’ fase geherkapitaliseerd kunnen worden. Dit gebeurt dan niet met belastinggeld (dat dan ook niet aan de economie onttrokken behoeft te worden) maar dus middels ECB-financiering. PS1: Bankaandelen als langetermijnbelegging lijken vooralsnog geen goed idee. PS2: Als de politiek toch met een bankenunie wil komen, dan heb ik over de invulling daarvan eerder mijn mijmeringen opgeschreven.   Harry Geels is econoom en directeur Research en partner bij Inmaxxa Vermogensbeheer in Naarden (www.inmaxxa.nl). Daarnaast is hij hoofdredacteur van Traders Club Magazine (TCM) (www.tradersclub.nl) en partner van de ML Finance Academy (www.mlfa.eu). De informatie in deze opinie is niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. De standpunten en vooruitzichten van Geels geven zijn persoonlijke mening weer.

Wie naar de financiële markten kijkt denkt dat alles pais en vree is. De eurocrisis lijkt al weer bijna vergeten. De VIX-indicator, die de impliciete beweeglijkheid van de (Amerikaanse) aandelenoptiemarkt meet, staat laag, niet ver boven het 6-jaarsdieptepunt. Maar het is de schijn die bedriegt.

Miljarden aan slechte leningen en ‘counting’

Op 29 oktober maakte PWC bekend dat de Europese banken voor €1.200 miljard aan dubieuze schulden op de balans hebben staan, een stijging van meer dan €100 miljard ten opzichte van een jaar geleden en een verdubbeling ten opzichte van 2008. En PWC denkt dat er de komende jaren, door de matige economische groei, een nog verdere verslechtering in de kwaliteit van de leningen optreedt.

Duitsland staat er in absolute bedragen het slechtst op: nu €179 miljard aan slechte leningen. Daarna volgen Spanje (€167 miljard), Ierland, Italië en Frankrijk. Nederlandse banken hebben voor €57 miljard aan dubieuze leningen op de balans. Volgens Richard Thompson van PWC zouden de banken proberen op grote schaal slechte leningen door te verkopen, wat maar mondjesmaat lukt.

Plus: dubieuze staatsleningen van eigen overheden

Naast dit enorme pakket slechte leningen hebben vele banken, vooral in de Zuid-Europese landen, nog een probleem. Ze hebben op grote schaal obligaties van hun eigen staten gekocht. In principe hanteert de ECB de stelregel dat voor onderpand van bijvoorbeeld financiering alleen AAA-staatsleningen mogen worden gebruikt. Via een ‘trucje’ mogen de banken nu ook staatsleningen van landen met een lagere rating aanhouden.

Maar er is hiermee door de ECB een gevaarlijk spel, of eigenlijk zelfs een piramidespel, opgezet.
De banken kopen de staatsleningen van insolvabele staten (en houden en passant de rente voor deze staten gezien de risico’s te laag) en staten steunen de insolvabele banken weer. De ene hand wast de andere. De grote vraag is: wie gaat dit doorbreken?

Stresstests: ‘garbage in, garbage out’

De Europese politiek wil in eerste instantie nieuwe stresstests voor de banken. Daarna zal op de volgende Europese top een bankenunie in de steigers worden gezet. Wat de stresstests zullen opleveren? Als we de overheidsschulden van de overheden die meer dan zeg 100% van hun bbp als schuld hebben naar houdbare proporties afstempelen en de uitkomsten van het PWC-rapport als input voor stresstests opvoeren, zouden de uitkomsten van de stresstests weleens slecht kunnen uitpakken.

Er is twijfel of de juiste inputs worden gebruikt. Het is als ‘garbage in, garbage out’. Hoe dan ook, tot nu toe heeft de Europese politiek bedacht dat de belastingbetaler moet opdraaien voor de bankensanering. Diverse banken zijn al gered met belastinggeld en het ESM, dat ook banken kan ondersteunen, is gevoed met belastinggeld. Daarnaast wil de Europese politiek een bankenunie waarbij de ECB toezicht houdt.

Alternatief voor bankenunie

Er zijn betere oplossingen, en wel in de volgende stappen:

1. Eerst langs private weg. Dat betekent dat de betreffende banken onder meer nieuw aandelenkapitaal dienen aan te trekken en bankobligatiehouders, ook de seniore obligatiehouders, zullen moeten ‘bloeden’.
2. Vervolgens, indien stap 1 ontoereikend is, zal er herkapitalisatie op nationaal vlak door de desbetreffende nationale overheid plaats moeten vinden. Dat kan via een gedeeltelijke of algehele ‘nationalisatie’.

In nood (stap 3) zijn er nog andere mogelijkheden. De ECB kan bijvoorbeeld net als de Fed de eerder genoemde slechte leningen van de banken opkopen (dit had de ECB overigens, net als de Fed, veel eerder kunnen doen, bijvoorbeeld midden in de kredietcrisis, dan had de eurocrisis zich waarschijnlijk minder lang voortgesleept).

Een tweede mogelijke invulling van stap 3 is echte zombiebanken (banken zonder toekomstperspectief) gewoon failliet laten gaan. Politici beweren altijd dat we banken niet failliet moeten laten gaan, maar daar is nog nooit een goed argument voor gegeven. Maatschappelijke onrust voorkomen wordt genoemd. Maar banken steeds maar met belastinggeld ondersteunen veroorzaakt minimaal net zoveel onrust.

Liever nog: een onafhankelijk instituut

Een andere invulling van stap 3 is voorgesteld door diverse experts en behelst het opzetten van bijvoorbeeld de ‘European Bank for Bank Capital Support, EBBCS (zoals voorgesteld in The Matheo Solution) of de European Banking Authority, EBA, genoemd door diverse professoren.

Zo’n instituut kan de vorm aannemen van een Special-Purpose-Vehicle (SPV) gefinancierd door de ECB, via welke onmisbare Europese systeembanken (met toekomstperspectief) in de derde/laatste ‘Europese’ fase geherkapitaliseerd kunnen worden. Dit gebeurt dan niet met belastinggeld (dat dan ook niet aan de economie onttrokken behoeft te worden) maar dus middels ECB-financiering.

PS1: Bankaandelen als langetermijnbelegging lijken vooralsnog geen goed idee.

PS2: Als de politiek toch met een bankenunie wil komen, dan heb ik over de invulling daarvan eerder mijn mijmeringen opgeschreven.

 

Harry Geels is econoom en directeur Research en partner bij Inmaxxa Vermogensbeheer in Naarden (www.inmaxxa.nl). Daarnaast is hij hoofdredacteur van Traders Club Magazine (TCM) (www.tradersclub.nl) en partner van de ML Finance Academy (www.mlfa.eu). De informatie in deze opinie is niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. De standpunten en vooruitzichten van Geels geven zijn persoonlijke mening weer.