Hypotheekaflossingsplan Zalm puur opportunisme

Er is een oudgezegde over de banken: ‘Als het mooi weer is geven ze een paraplu (meer leningen en producten), maar als het regent willen ze je die weer afpakken’. Hoe treffend werd dit geïllustreerd door oud-minister van financiën Gerrit Zalm toen hij afgelopen zaterdag in het AD verkondigde dat ook bestaande hypotheken moeten worden afgelost.

In de hoogtijdagen konden alle kosten van de aanschaf en verbouwing van een huis gefinancierd worden. Er kon zelfs bijgeleend worden om te beleggen. Nu krijg je bijna geen hypotheek meer en als je hem hebt moet je aflossen. Het opportunisme en de procycliciteit van dit soort ideeën stuit mij enorm tegen de borst. De opgaande (conjuncturele) cyclus wordt namelijk versterkt door te gemakkelijk te financieren, de neergaande cyclus wordt op zijn beurt weer verergerd door mensen te laten sparen en aflossen.

En dat, die procycliciteit, is nu precies wat we niet moeten willen in het systeem. Het leidt namelijk tot excessen. Vooral in de laatste fase van de opgaande cyclus, waarin euforie ontstaat, en het laatste gedeelte van de neergaande fase, die door angst wordt gekenmerkt, ontstaan de meeste brokken, omdat mensen verleid door die euforie en angst, geneigd zijn de verkeerde beslissingen te nemen.

Het opportunisme van Zalm zit hem primair in het eigen belang van de bank, niet in het belang van de cliënten. Banken moeten namelijk de balans verkorten, er moeten minder hypotheken uitstaan en de buffers moeten omhoog. Dit is overigens ook de wens van de toezichthouders, dus die doen zo mee in het versterken van de cyclus, zo betoogde ik ook in mijn vorige column.

De vraag is of het verzoek van Zalm in het belang van de cliënt is. Die vraag kunnen we beantwoorden vanuit een micro- en macroperspectief. Op microniveau zal voor de meeste hypotheeknemers gelden dat ze destijds op basis van een financieel plan voor de langere termijn bepaalde verplichtingen zijn aangegaan. Ineens moeten aflossen (of geen hypotheekrente aftrek meer krijgen) zal lang niet altijd in het financiële plaatje passen, tenzij bestedingen worden ingeperkt.

En zo komen we bij de macrokant van het verhaal. Als we massaal gaan aflossen (of geen hypotheekrenteaftrek meer krijgen), gaat dat de economische groei tegen, omdat we dit geld dan dus niet gaan besteden. En mensen die niet kunnen aflossen worden zo gedwongen hun spaargeld of beleggingen te verkopen of wellicht zelfs hun huis te verkopen, wat dan natuurlijk op een zeer ongunstig moment moet gebeuren, omdat de huizenmarkt in het slop zit.

En wat betreft beleggingen verkopen (om mee af te lossen), ook daar kunnen we ons afvragen of dat nu verstandig is. In de hoogtijdagen van de beurs werden we aangemoedigd op ons huis te beleggen (toen de beurs dus hoog stond en duur was) en nu worden de mensen – als Zalm zijn zin krijgt natuurlijk – onze beleggingen te verkopen (nu de beurs dus stukken lager staat en dus goedkoper is). Voor alle duidelijkheid: ik schakel beleggingen nu even gelijk met aandelen.

Zie ook hier hoe de cyclus van de aandelenmarkt wordt versterkt door de werkwijze van banken en toezichthouders. Dit zien we overigens niet alleen door de acties van de banken. Ook verzekeraars hebben bijvoorbeeld door Solvency 2-richtlijnen massaal aandelen moeten verkopen (of zijn dat nog steeds aan het doen). Verzekeraars moeten namelijk vanaf 1 januari 2014 voor elke euro in aandelen minimaal €0,39 kapitaal achterhouden als buffer, waar ze niet mee mogen beleggen. Alsof aandelen nu risicovoller zouden zijn dan staatsleningen? Maar dit terzijde.

De laatste vraag is waarom banken zo opportunistisch zijn. Waarom in de hoogtijdagen mensen al niet dwingen met aflossen? Het is zoals een van de bekendste economen, John Maynard Keynes, ooit zei: ‘Een “goede” bankier is niet iemand die gevaar ziet en vermijdt, maar iemand die, wanneer hij is geruïneerd, is geruïneerd op een conventionele en orthodoxe manier, samen met zijn medebankiers, zodat niemand hem de schuld kan geven’. Overigens, worden systeembanken, als ze geruïneerd zijn tegenwoordig gered door de belastingbetaler.

Het curieuze is, tot slot, dat banken zichzelf in de hoogtijdagen ook massaal hebben gefinancierd met eeuwigdurende (in principe niet aflosbare) leningen (de zogeheten perpetuals). Ik stel voor dat de banken – als ze hun onzalige plan willen doorzetten - ook die leningen gaan aflossen en wel op 100% (want hypotheeknemers zullen dat ook moeten). Quid pro quod, ofwel voor wat, hoort wat.

Harry Geels is directeur Research en partner bij Inmaxxa Vermogensbeheer in Naarden. Daarnaast is hij hoofdredacteur van Traders Club Magazine (TCM). De informatie in deze opinie is niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. De standpunten en vooruitzichten van Geels geven zijn persoonlijke mening weer.

Er is een oudgezegde over de banken: ‘Als het mooi weer is geven ze een paraplu (meer leningen en producten), maar als het regent willen ze je die weer afpakken’. Hoe treffend werd dit geïllustreerd door oud-minister van financiën Gerrit Zalm toen hij afgelopen zaterdag in het AD verkondigde dat ook bestaande hypotheken moeten worden afgelost.

In de hoogtijdagen konden alle kosten van de aanschaf en verbouwing van een huis gefinancierd worden. Er kon zelfs bijgeleend worden om te beleggen. Nu krijg je bijna geen hypotheek meer en als je hem hebt moet je aflossen. Het opportunisme en de procycliciteit van dit soort ideeën stuit mij enorm tegen de borst. De opgaande (conjuncturele) cyclus wordt namelijk versterkt door te gemakkelijk te financieren, de neergaande cyclus wordt op zijn beurt weer verergerd door mensen te laten sparen en aflossen.

En dat, die procycliciteit, is nu precies wat we niet moeten willen in het systeem. Het leidt namelijk tot excessen. Vooral in de laatste fase van de opgaande cyclus, waarin euforie ontstaat, en het laatste gedeelte van de neergaande fase, die door angst wordt gekenmerkt, ontstaan de meeste brokken, omdat mensen verleid door die euforie en angst, geneigd zijn de verkeerde beslissingen te nemen.

Het opportunisme van Zalm zit hem primair in het eigen belang van de bank, niet in het belang van de cliënten. Banken moeten namelijk de balans verkorten, er moeten minder hypotheken uitstaan en de buffers moeten omhoog. Dit is overigens ook de wens van de toezichthouders, dus die doen zo mee in het versterken van de cyclus, zo betoogde ik ook in mijn vorige column.

De vraag is of het verzoek van Zalm in het belang van de cliënt is. Die vraag kunnen we beantwoorden vanuit een micro- en macroperspectief. Op microniveau zal voor de meeste hypotheeknemers gelden dat ze destijds op basis van een financieel plan voor de langere termijn bepaalde verplichtingen zijn aangegaan. Ineens moeten aflossen (of geen hypotheekrente aftrek meer krijgen) zal lang niet altijd in het financiële plaatje passen, tenzij bestedingen worden ingeperkt.

En zo komen we bij de macrokant van het verhaal. Als we massaal gaan aflossen (of geen hypotheekrenteaftrek meer krijgen), gaat dat de economische groei tegen, omdat we dit geld dan dus niet gaan besteden. En mensen die niet kunnen aflossen worden zo gedwongen hun spaargeld of beleggingen te verkopen of wellicht zelfs hun huis te verkopen, wat dan natuurlijk op een zeer ongunstig moment moet gebeuren, omdat de huizenmarkt in het slop zit.

En wat betreft beleggingen verkopen (om mee af te lossen), ook daar kunnen we ons afvragen of dat nu verstandig is. In de hoogtijdagen van de beurs werden we aangemoedigd op ons huis te beleggen (toen de beurs dus hoog stond en duur was) en nu worden de mensen – als Zalm zijn zin krijgt natuurlijk – onze beleggingen te verkopen (nu de beurs dus stukken lager staat en dus goedkoper is). Voor alle duidelijkheid: ik schakel beleggingen nu even gelijk met aandelen.

Zie ook hier hoe de cyclus van de aandelenmarkt wordt versterkt door de werkwijze van banken en toezichthouders. Dit zien we overigens niet alleen door de acties van de banken. Ook verzekeraars hebben bijvoorbeeld door Solvency 2-richtlijnen massaal aandelen moeten verkopen (of zijn dat nog steeds aan het doen). Verzekeraars moeten namelijk vanaf 1 januari 2014 voor elke euro in aandelen minimaal €0,39 kapitaal achterhouden als buffer, waar ze niet mee mogen beleggen. Alsof aandelen nu risicovoller zouden zijn dan staatsleningen? Maar dit terzijde.

De laatste vraag is waarom banken zo opportunistisch zijn. Waarom in de hoogtijdagen mensen al niet dwingen met aflossen? Het is zoals een van de bekendste economen, John Maynard Keynes, ooit zei: ‘Een “goede” bankier is niet iemand die gevaar ziet en vermijdt, maar iemand die, wanneer hij is geruïneerd, is geruïneerd op een conventionele en orthodoxe manier, samen met zijn medebankiers, zodat niemand hem de schuld kan geven’. Overigens, worden systeembanken, als ze geruïneerd zijn tegenwoordig gered door de belastingbetaler.

Het curieuze is, tot slot, dat banken zichzelf in de hoogtijdagen ook massaal hebben gefinancierd met eeuwigdurende (in principe niet aflosbare) leningen (de zogeheten perpetuals). Ik stel voor dat de banken – als ze hun onzalige plan willen doorzetten – ook die leningen gaan aflossen en wel op 100% (want hypotheeknemers zullen dat ook moeten). Quid pro quod, ofwel voor wat, hoort wat.

Harry Geels is directeur Research en partner bij Inmaxxa Vermogensbeheer in Naarden. Daarnaast is hij hoofdredacteur van Traders Club Magazine (TCM). De informatie in deze opinie is niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. De standpunten en vooruitzichten van Geels geven zijn persoonlijke mening weer.