Een toenemende productiviteit kan ervoor zorgen dat er meer lucht komt op de arbeidsmarkt en dat we toch wat minder kunnen werken. Voor bedrijven wordt het juist steeds aantrekkelijker om te investeren in productiviteits- en efficiencyverbeteringen.
Begin deze week heeft minister van Karien van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) een pakket van 37 maatregelen aangekondigd om de arbeidsmarkt weer in beweging te krijgen. Onderdeel daarvan zijn een verbod op nulurencontracten en de omzetting van oproepcontracten in basiscontracten met een minimum aantal uren. Door de hervorming van de arbeidsmarkt krijgen werkenden meer zekerheid.
Maar in eerdere interviews liet Van Gennip al doorschemeren dat ze ook graag zou zien dat Nederlanders wat langer zouden werken. Er zijn maar liefst 4,6 miljoen deeltijdswerkers. Als een deel van hen wat meer uren zou maken, neemt de krapte op de arbeidsmarkt weer wat af. Aan het eind van het vierde kwartaal stonden er tegenover elke 100 werklozen maar liefst 123 vacatures. Ter vergelijking: tien jaar geleden waren dat er slechts 14.
30-urige werkweek? Even geduld
De oplossing is voor het tekort aan werknemers is daarmee even voor de hand liggend als onhaalbaar. Nederlanders zitten er namelijk helemaal niet op te wachten om meer te werken. Uit onderzoek van het CNV kwam half maart naar voren dat 58% van de Nederlanders voorstander is van een kortere werkweek. Iets meer dan de helft van de ondervraagden verwacht dat over tien jaar een 30-urige werkweek de norm is. Als je de langetermijntrend ziet, is die inschatting helemaal niet zo slecht. Sterker nog: in 2013 was de arbeidsduur 30,9 uur. Inmiddels is dat echter opgelopen tot 2023, aangezien minder vrouwen zeer kort (maximaal 12 uur) werken dan tien jaar geleden.
Het goede nieuws is dat Brits onderzoek eerder dit jaar uitwees dat het wel degelijk mogelijk is om in vier dagen evenveel werk te verzetten als in een volledige werkweek. De praktijk van het Nederlandse bedrijfsleven en vooral de overheid laat zien dat productiviteitsgroei teleurstellend laag is. Uit een rapport van PwC kwam onlangs naar voren dat de productiviteit bij de overheid tussen 2015 en 2021 met 9% daalde. Die afname wordt veroorzaakt door gebrekkige it-systemen, de inhuur van externe specialisten en een complex takenpakket.
Hoge rente maakt efficiency en productiviteit weer belangrijker
Het opschroeven van de productiviteit is de enige manier om de werkweek in te korten, zonder dat dit ten koste gaat van de concurrentiepositie en de winstgevendheid van het Nederlandse bedrijfsleven. In de beleggingswereld is er echter een heel andere reden om nu scherp te letten op bedrijven die de productiviteit te verbeteren en zo de operationele winstmarge op te schroeven. De sterk opgelopen rente betekent namelijk dat er met heel andere kapitaalkosten gerekend moet worden. Daarvoor wordt gebruikelijk de zogeheten weighted average capital costs (wacc) gebruikt, zoals de rente bij vreemd vermogen en de risicovergoeding bij eigen vermogen.
Volgens consultancyfirma Bain neemt de intrinsieke waarde van een onderneming met 5% toe als de operationele winstmarge met 1 procentpunt stijgt. De waardegroei die voortvloeit uit een procentpunt omzetgroei is juist volledig afhankelijk van de kapitaalkosten. Bij een wacc van 6% stijgt de intrinsieke waarde met 15%, maar bij een wacc van 12% is dat nog maar 1%.
Door de sterk gestegen rente houden veel bedrijven de investeringsplannen nog eens goed tegen het licht. Het is nu verstandiger om vooral geld te stoppen in maatregelen om kosten te drukken en de effectiviteit te verbeteren. Dat is goed nieuws voor bedrijven met software of diensten die daarbij helpen, zoals Microsoft en Docusign. En op de lange termijn ook voor de 30-urige werkweek.
