Het vakgebied gedragseconomie bestudeert hoe mensen beleggingsbeslissingen nemen. Dat gebeurt niet altijd logisch of rationeel. We zijn vooral bang voor verlies en maken allemaal dezelfde denkfouten. Tips en tricks om enkele veel voorkomende psychologische valkuilen te vermijden.
De klassieke theorie gaat ervan uit dat mensen altijd rationeel handelen op basis van feiten en kennis van oorzaak en gevolg. Maar de mens is begrensd in kennis, rekenvaardigheden en wilskracht. Ook persoonlijke motieven, gewoontes en sociale normen spelen een rol bij financiële beslissingen.
Het vakgebied gedragseconomie onderzoekt de irrationele keuzen van beleggers die tegen hun belang ingaan, door economische wetenschap en psychologie te combineren.
Terwijl economen theoretische modellen gebruiken om de werkelijkheid te verklaren, toont de praktijk aan dat menselijk gedrag vaak door emoties en gewoontes wordt beïnvloed, waardoor beslissingen niet altijd rationeel zijn. Modellen zijn erg handig bij complexe processen, maar ook een boude simplificatie.
Psychologische valkuilen
Beleggers zijn vaak bang voor verlies en richten zich vooral op de korte termijn. Hieronder enkele veelvoorkomende psychologische valkuilen:
- Afkeer van verlies: Beleggers hebben de neiging om verlies zwaarder te laten wegen dan winst. Ze houden bijvoorbeeld vast aan verliesgevende aandelen in de hoop dat ze weer zullen stijgen, terwijl ze winstgevende aandelen te snel verkopen om een kleine winst veilig te stellen.
- Groepsgeest: Individuen worden beïnvloed door de acties van mensen om hen heen. In financiële markten zie je dat beleggers zich laten leiden door de beslissingen van anderen. Dit gebeurt vaak uit angst en hebzucht, en kan leiden tot een zelfversterkend effect, waarbij de markten verder stijgen of dalen.
- Kortetermijndenken: Mensen hechten te veel belang aan de korte termijn. Ook beleggers geven te veel gewicht aan recente gebeurtenissen, waardoor beslissingen veelal worden gebaseerd op de waan van de dag in plaats van ontwikkelingen op lange termijn.
- Gemakzucht: Als je aandelen koopt, selecteer je dan op rendementen uit het verleden of op risico en kosten? Resultaten uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst; risico en vooral kosten zijn beter te voorspellen.
- Overmoed: Sommige beleggers denken dat ze het beter weten dan de markt. Dit kan ertoe leiden dat ze te veel vertrouwen hebben in hun eigen kennis, wat enerzijds resulteert in risicovolle beleggingsbeslissingen, anderzijds in overmatig handelen.
- Selectieve informatie: De mens neemt meestal enkel informatie waar die zijn vermoeden staaft. Dat zie je ook bij beleggers. Hoe vaak gebeurt het niet dat je informatie oppikt ter rechtvaardiging van recente transacties en blind bent voor feiten die je beslissing ondermijnen?
- Verankering: Veel beleggers vallen ten prooi aan verankering, Ze houden vast aan hun eigen taxaties of aan de aankoopprijs van het aandeel, zonder objectief te kijken naar de werkelijke waarde. Vasthouden aan mentale referentiepunten gaat ten koste van het rendement; ondermaatse bedrijven verkoop je.
Tips & Tricks
Handige tips & tricks die de impact van menselijke denkfouten minimaliseren of irrationeel beleggersgedrag vermijden, zijn:
- Diversifieer verstandig: Zorg voor een evenwichtige mix tussen verschillende activa, zoals aandelen, obligaties en vastgoed. Spreiding helpt risico’s te verminderen, maar vermijd te veel posities.
- Vastomlijnd beleggingsproces: Ontwijk impulsaankopen door vooraf een strategie vast te leggen. Stel regels op voor wanneer en waarom je koopt of verkoopt, zodat emoties minder invloed hebben.
- Historisch perspectief: Financiële markten herstellen zich vaak na een dip. Laat je niet meeslepen door het marktsentiment. Angst en hebzucht zijn slechte raadgevers. Beslis op basis van feiten, niet op basis van hype of paniek.
- Passief beleggen: Vaak je beleggingen checken, leidt tot impulsieve beslissingen, zoals paniekverkopen. Langetermijndenken helpt om door marktfluctuaties heen te kijken.
- Periodiek beleggen: Je hoeft geen groot bedrag te hebben om maandelijks te beleggen. Als je wel dat geluk hebt, spreid dan in de tijd en koop om de drie maanden. Dit vermindert de impact van marktschommelingen en je vermijdt zo het risico van het verkeerde instapmoment.
