Supermacht-status VS onder druk

Na ‘Liberation Day’, de aankondiging van de handelstarieven, is de ‘One Big Beautiful Bill’ het grote project van president Trump. In deze nieuwe, veel omvattende wet worden belastingverlagingen en extra uitgaven aan defensie en grenscontrole deels gecompenseerd door bezuinigingen op de gezondheidszorg en sociale zekerheid. De One Big Beautiful Bill zorgt volgens berekeningen van het onafhankelijke, maar niet onfeilbare Congressional Budget Office (CBO) voor een forse stijging van het Amerikaanse begrotingstekort en de staatsschuld.

Volgens het Witte Huis rekent het CBO de positieve effecten van de wet op de economische groei van de VS echter niet mee. Daardoor schetsen de prognoses van het CBO volgens het Witte Huis een te somber beeld van de ontwikkeling van begrotingstekort en staatsschuld onder de nieuwe wet.

Wet van Ferguson

Extra inkomsten uit deze door de nieuwe wet aangejaagde groei en inkomsten uit handelstarieven zijn echter minder zeker dan de stijging van de uitgaven. Nu al liggen de netto-rentelasten van $881 mrd op bijna hetzelfde niveau als de defensiebegroting en volgens het CBO zullen deze rentelasten de komende jaren aanmerkelijk sneller stijgen dan de defensie-uitgaven.

Daarmee dreigt de VS ten prooi te vallen aan de ‘wet van Ferguson’, die stelt dat een wereldmacht zijn toppositie niet lang meer kan vasthouden wanneer deze meer geld kwijt is aan rentelasten dan aan defensie-uitgaven. Deze ‘wet’ werd begin dit jaar geformuleerd door de Britse historicus Niall Ferguson, maar is door hem vernoemd naar een andere Ferguson, de Schotse Verlichtingsdenker Adam Ferguson.

Deze Ferguson schreef in 1767 An essay on the history of civil society waarin volgens Niall Ferguson (onder meer) voor het eerst werd gewezen op de gevaren van een te grote staatsschuld. In zijn eerder dit jaar verschenen ‘working paper’ voor de denktank Hoover Institution gaf Ferguson meerdere voorbeelden van grootmachten die hun positie verloren vanwege de wet van Ferguson. Hij noemde onder andere de Spaanse Habsburgers, de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, het Ottomaanse Rijk, Oostenrijk-Hongarije en dus nu ook de VS.

Duitsland

Hoewel er best het een en ander op de analyse van Niall Ferguson is aan te merken, is er wel degelijk spanning tussen schulden- en rentelast enerzijds en militaire ambities anderzijds zichtbaar. En niet alleen in de VS. Ook de westerse bondgenoten van de VS krijgen met de wet te maken, aldus Niall Ferguson.

In dit licht is het interessant om nog eens naar de uitkomsten van de recente NAVO-top in Den Haag te kijken. Daarin spraken de NAVO-lidstaten af om de defensie-uitgaven, inclusief bescherming van cruciale infrastructuur, op te laten lopen tot uiteindelijk 5% van het bbp in 2035. ‘Dat is de retoriek’, schreven defensie-analisten van J.P. Morgan na de top.

In de praktijk is van de grote landen eigenlijk alleen Duitsland in de financiële positie om deze retoriek ook in daden om te zetten. De Duitsers zijn namelijk nog ver van Ferguson’s grens verwijderd. De defensiebegroting is met ruim €75 mrd dubbel zo groot als de rentelasten van €32 mrd. In de komende vier jaar verdubbelen de rentelasten tot zo’n €62 mrd maar de defensie-uitgaven lopen naar verwachting tot €167 mrd. Daarom is het niet onverstandig om met de defensiebeleggingen dichtbij de Duitse overheid te blijven.