Werk aan de winkel tijdens adempauze

Nu het ergste voorlopig voorbij lijkt op de beurzen, is het een goed moment om te beoordelen hoe schokbestendig de portefeuille is. Door een goede verdeling over verschillende categorieën en soorten aandelen kan het risico op een te groot verlies worden gereduceerd.

De wintermaanden hebben veel turbulentie op de beurs gebracht. Aandelen, de meeste grondstoffen en bepaalde valuta’s kregen er behoorlijk van langs. Inmiddels lijkt het er op dat de zaken weer enigszins gekalmeerd zijn. De onrust zal echter vroeg of laat weer terugkeren. Tijdens momenten van kalmte en herstel op de beurs hebben sommige beleggers de neiging opgelucht adem te halen en weer achterover te gaan leunen. Maar dit zijn juist de momenten waarop de portefeuille tegen het licht moet worden gehouden.

Pijnpunten
Voordat we bespreken wat beleggers kunnen doen om risico’s te verkleinen, inventariseren we eerst kort de huidige situatie op de beurs. Er zijn vele factoren waar beleggers en analisten zich zorgen om maken. De meeste van deze punten zijn niet nieuw. De meest gehoorde verklaring voor koersval van de afgelopen paar maanden is de olieprijsdaling, maar die is al in juni 2014 begonnen en veel aandelenmarkten stonden in 2015 nog op een hoogtepunt. Zoals meestal, gaat het ook nu om een combinatie van factoren, en niet om één enkel punt.

De extreem lage rente en het beleid om inflatie aan te jagen hebben niet geleid tot economisch herstel

Naast de prijsdaling van olie, is ook de afname van de economische groei in China van belang. Na de enorme ontwikkeling die het land heeft doorgemaakt, zou een afkoeling eigenlijk niet opzienbarend moeten zijn. Maar omdat China ’s werelds grootste grondstoffenimporteur is, is een Chinese neergang pijnlijk voor mijnbouwbedrijven en voor landen met een grote grondstoffenexport, zoals Australië, Brazilië, Canada en Zuid-Afrika.

Financiële instellingen die geld hebben uitgeleend aan oliemaatschappijen en mijnbouwbedrijven, zien door de problemen de risico’s van deze leningen toenemen. Het aantal wanbetalingen en schuldsaneringen groeit, en dat betekent dat er afgeboekt moet worden op een deel van de leningenportefeuille. De aanhoudend lage rente en toenemende regulering zitten ook al niet mee voor de financiële sector.

Het monetaire klimaat is een probleem op zich. De extreem lage rentes heeft, samen met het beleid om de inflatie aan te jagen en daarmee de eigen munt in waarde laten dalen, tot op heden niet geleid tot economisch herstel. Door de lage rentes levert sparen weinig op, en ook instellingen als pensioenfondsen zitten met het probleem dat de meeste relatief veilige beleggingsvormen weinig tot niets opleveren. Daardoor wordt naar alternatieven gezocht, zoals vastgoed, obligaties van minder kredietwaardige bedrijven. Deze categorieën hebben in de regel wel een groter risico, en dat maakt de markten natuurlijk allesbehalve stabieler.

We pleiten er nadrukkelijk niet voor om goud en zilver te kopen voor een kort ritje omhoog, om dan te verkopen in de hoop op lagere koersen

Als klap op de vuurpijl zorgt de opgelopen waarde van de Amerikaanse dollar voor problemen voor bedrijven en overheden van veel opkomende landen. Deze hebben vaak in dollars geleend, maar de inkomsten waaruit de rente en aflossing betaald moeten worden zijn genoteerd in een andere munteenheid. Door de dure dollar zijn de rentebetalingen omgerekend naar de eigen munteenheid ineens een stuk hoger. Voor exporteurs in de VS is de dure dollar ook een probleem, maar voor landen en bedrijven die naar de VS exporteren is het juist weer een meevaller.

Onvoorspelbaar
Naast de genoemde factoren zijn er nog heel wat andere negatieve signalen. Alle reden om bezorgd te zijn dus, maar daarmee is niet gezegd dat de beurzen omlaag zullen gaan. Op de beurs is het nu eenmaal geen zeldzaamheid dat de richting van de koersen tegengesteld is aan de verwachting van veel (of zelfs de meeste) beleggers. Het is en blijft zo dat het herhaaldelijk correct voorspellen van de beurs onmogelijk is; in dat geval zou er natuurlijk ook weinig tot geen handel overblijven. Daarom is het ook niet logisch om ervan uit te gaan dat er dit jaar een beurskrach zal plaatsvinden, waarmee we natuurlijk niet willen zeggen dat dit uitgesloten is. Een krach vindt gelukkig vrij zelden plaats, en de kans dat er in een willekeurig jaar een krach plaatsvindt is daardoor op voorhand niet al te groot. Daarom zou het een overdreven reactie zijn om nu alles te verkopen en alles in cash of goud te steken, en er is zelfs een gerede kans dat dit uiteindelijk een slechter rendement zou opleveren. Wie de afgelopen vijf jaar alleen in goud zat, kan daarover meepraten.

Lees meer over de portefeuilles van Beleggers Belangen

Het is veel beter om ervan uit te gaan dat de beurs niet te voorspellen is, en dat de portefeuille zo samengesteld dient te worden dat de uitkomsten bij verschillende scenario’s acceptabel zijn. Dat wil zeggen dat de verliezen in een zeer negatief scenario niet zo groot mogen zijn dat er feitelijk weinig overblijft van de portefeuille. Aan de andere kant betekent dit dat in een zeer positief scenario de resultaten ook niet zo sprankelend zullen zijn dat de spreekwoordelijke zilvervloot binnenloopt.
Wat een evenwichtige portefeuille is, hangt af van de persoonlijke omstandigheden van de belegger: hoeveel risico vindt die gevoelsmatig acceptabel en is financieel ook verantwoord? Ook de omstandigheden in de wereld(economie) en op de financiële markten spelen een rol in de overweging.

Verdeling
De portefeuille moet ten eerste goed zijn onderverdeeld in verschillende categorieën. Aandelen en grondstoffen zijn in de regel de meest riskante soorten. Obligaties zijn normaal gesproken veel minder risicovol, maar door de extreem lage rente zijn bepaalde gebieden in de obligatiecategorie ook vrij riskant, gegeven de zeer lage rendementen. Dat neemt niet weg dat obligaties een plek verdienen in de portefeuille: tijdens de flinke daling van de laatste tijd presteerden de verschillende obligatieposities in de portefeuilles van Beleggers Belangen heel redelijk.

Het is ook verstandig cash aan te houden in de portefeuille, dat kan worden ingezet als door koersdalingen kansen ontstaan. Als het beter gaat op de beurzen, zorgt cash wel voor een lager totaalrendement voor de portefeuille, omdat het weinig tot niets oplevert. Al naar gelang de situatie en het risico dat aanvaardbaar is, is een allocatie van 10 tot 30%, of zelfs hoger, op dit moment niet onverstandig, gezien de vele onzekerheden.

Defensieve aandelen
Een tweede stap om een portefeuille krachbestendiger te maken, is in de aandelenselectie een aantal bedrijven op te nemen die wat minder gevoelig zijn voor negatieve omstandigheden, en zeer gevoelige aandelen juist te mijden. Om er achter te komen welke aandelen dat zijn, is het goed om te kijken welke aandelen het in het verleden relatief goed gedaan hebben tijdens een grote daling.

Om een goed beeld te krijgen van hoe de markt op dit moment tegen verschillende aandelen aankijkt, hebben we gekeken naar de rendementen van de AEX-aandelen tussen 1 december (AEX-stand 467) en 11 februari (AEX-stand 382). TNT Express stak er bovenuit, met een klein plusje, maar dat wordt veroorzaakt door een overnamebod. Ahold kwam er relatief goed van af, met een daling van 6,8%. Ook bij KPN, Unilever en Vopak waren de verliezen minder groot dan in de index als geheel. OCI bungelt onderaan, met een verlies van bijna de helft van de waarde. Voor de EuroStoxx50 hebben we eenzelfde overzicht gemaakt: daar springen Vinci, Orange, LVMH, Iberdrola en Unilever er in relatief positieve zin uit. Onderaan staan de financiële aandelen zoals Unicredit en Deutsche Bank.

Bedrijven die met consumentenhandel te maken hebben, zoals Ahold en Unilever, presteren traditioneel gezien vrij goed. De financiële sector is daarentegen nu riskant. De financiële waarden gingen hard onderuit, net als in 2008/2009, en ook de mijnbouwers hebben gapende wonden te likken. Overigens was in de VS goed te zien dat populaire groeiaandelen met een torenhoge waardering, zoals Netflix, Amazon en LinkedIn, zwaar afgestraft werden. De conclusie is dat de aandelenselectie moet overeenkomen met het risicoprofiel; hoe minder risico, hoe meer defensieve aandelen (en vice versa).

Gevorderde beleggers kunnen er ook voor kiezen om bepaalde aandelen short te gaan, dat wil zeggen aandelen verkopen zonder dat ze in bezit zijn. Ze worden geleend, daarna verkocht, en later weer teruggekocht, liefst tegen een lagere koers, en teruggegeven aan de uitlener. Dit is echter niet zonder risico. Zo kan er bijvoorbeeld onverwacht een overnamebod op het desbetreffende aandeel komen. Als het doel is om risico te mijden, is short gaan dus niet direct de meest aangewezen methode om dat te bereiken.

Edelmetalen
Edelmetalen zijn al lang een vluchthaven tijdens perioden van grote onrust. De afgelopen maanden stonden goud en zilver eindelijk weer eens in een positief daglicht. Meerdere voorbeeldportefeuilles van Beleggers Belangen bevatten een van deze twee metalen. We denken dat het verstandig is om een van deze edelmetalen, of beide, in portefeuille te nemen vanwege de spreiding die dit oplevert. We bedoelen nadrukkelijk niet dat goud of zilver gekocht moeten worden voor een kort ritje omhoog, om dan te verkopen in de hoop op lagere koersen. We hebben het over een positie die in principe langer aangehouden wordt om de portefeuille evenwichtiger te maken.

Ten slotte is het nog mogelijk om met derivaten een soort verzekering tegen koersverliezen in te bouwen in de portefeuille. Dit kan bijvoorbeeld door het kopen van een putspread. Niet iedereen is bekend met de werking van opties. Ook moet er vaak eerst toestemming van de bank of broker verkregen worden voordat er in opties gehandeld kan worden. Wie over de kennis beschikt en toestemming heeft, kan opties gebruiken om een soort parachute in te bouwen die ervoor zorgt dat grote koersverliezen voor een deel worden goedgemaakt.