Afgelopen woensdag hebben de VS en China de ‘fase 1 overeenkomst’ van een nieuw handelsakkoord ondertekend. De financiële markten reageerden in eerste instantie positief op de toenadering tussen de twee economische wereldmachten.
Inmiddels is het enthousiasme wat afgenomen. Terecht, want het is naïef om te denken dat de Amerikaans-Chinese rivaliteit is opgelost met sluiten van een dergelijk deelakkoord. Volgens de Amerikaanse historicus Graham Allison zijn de VS en China al enige tijd op ramkoers. Dat schreef hij in 2017 in zijn fascinerende boek Destined for war; can America and China escape Thucydides’s trap?. Als de VS en China niet opletten lopen zij in de val van Thucydides, waarschuwt Allison. Thucydides was een Griekse historicus die beschreef hoe Athene en Sparta in de vijfde eeuw voor Christus met elkaar in oorlog kwamen. Volgens de Griek maakte de opkomst van Athene en de angst die dit bij de belangrijkste Griekse macht Sparta veroorzaakte, een oorlog tussen beide stadstaten onvermijdelijk. Sindsdien staat de dreigende botsing tussen een opkomende en heersende macht bekend als de ‘val van Thucydides’. Allison onderzocht zestien van dergelijke botsingen over de afgelopen eeuwen. In twaalf gevallen leidden die tot oorlog.
Monster van Frankenstein
De afgelopen decennia is China zo sterk gegroeid dat het land nu de rol van Athene heeft en de VS die van Sparta, stelt de historicus. De VS hebben zelf overigens actief aan de opkomst van China bijgedragen. Begin jaren zeventig zocht de toenmalige Amerikaanse president Nixon met zijn minister van Buitenlandse Zaken Kissinger toenadering tot China. Met als doel het communistische Russisch-Chinese blok uit elkaar te spelen door China in de internationale economische en politieke orde op te nemen. Die opzet is geslaagd, schrijft Allison. Aan het eind van zijn leven had Nixon echter gemengde gevoelens over de Amerikaans-Chinese toenadering. ‘Misschien hebben we wel een (monster van) Frankenstein gecreëerd’, vertrouwde Nixon zijn vriend en speechschrijver William Safire toe. Monster of niet, China is inmiddels te groot geworden om naar de pijpen van de VS te dansen en nu dreigt de val van Thucydides. Dat is de nieuwe realiteit waar president Trump, zijn opvolgers én beleggers niet aan kunnen ontsnappen.
