Overheden en bedrijven hebben lang genoten van de lage rente. Schulden aangaan was goedkoop, maar door de stijgende rente volgt een gepeperde rekening voor een soms onverstandig uitgavenpatroon.
Begin september presenteerde de Duitse minister van Financiën Christian Lindner de begroting voor 2024 en de financiële vooruitzichten voor de periode 2025-2027 aan de Bundestag. Volgens Lindner moet Duitsland een andere, minder soepele, begrotingskoers gaan varen. De schulden zijn als gevolg van de corona- en energiecrisis immers snel opgelopen en daarmee ook de rentelasten. In 2021 betaalde de Duitse staat nog slechts €4 mrd aan rentelasten op de uitstaande schuld, maar dit jaar vertienvoudigen deze lasten tot een kleine €40 mrd.
Dat heeft alles te maken met de gestegen rente die op meerdere manieren negatief op de Duitse staatsfinanciën doorwerkt. Onderzoeksbureau Institut der deutschen Wirtschaft (IW) bracht in kaart hoe. Zo is de Duitse staatsschuld tussen 2019 en 2022 met 35% opgelopen en had 60% van Duitse staatsleningen die de afgelopen drie jaar zijn geplaatst een gemiddelde looptijd van hooguit twee jaar, aldus IW. Het gevolg is dat de Duitse overheid nu relatief veel leningen moet herfinancieren, dit jaar zo’n €540 mrd. Ook profiteerde de Duitse overheid van een ‘agio’ op leningen die zijn uitgegeven toen de marktrente negatief was.
Aangezien de laagste rente die de Duitse overheid mag rekenen 0% is, betaalden beleggers een premie op de destijds uitgegeven obligaties, zodat het effectief rendement – net als de marktrente – negatief werd. Deze agiowinst drukte de rentelasten voor de Duitse overheid, maar met de stijgende rente is deze winst verdwenen en omgeslagen in verlies. Niet alleen overheden maar uiteraard ook bedrijven (en gezinnen) voelen de effecten van de gestegen rente.
Hogere coupon
Vorige week plaatste het Franse defensie- en beveiligingsconcern Thales een drietal nieuwe leningen met looptijden van respectievelijk twee, vijf en acht jaar. Thales is een financieel gezond bedrijf met een solide credit rating ‘A-‘ van kredietbeoordelaar Standard & Poor’s. Desondanks betaalde het defensieconcern een coupon van 4,25% op de achtjarige lening van €600 mln. Dat is aanzienlijk hoger dan de coupon van 1% op de in mei 2020 geplaatste achtjarige lening van €700 mln. Dat betekent dat Thales nu €18,5 mln meer aan rente betaalt op deze nieuwe achtjarige lening, die ook nog eens €100 mln minder heeft opgebracht dan de in 2020 geplaatste achtjarige lening. De gestegen coupon heeft niets te maken met een verslechtering van de kredietwaardigheid van Thales. De credit default swaps, een ‘verzekering’ tegen wanbetaling, worden namelijk tegen dezelfde prijzen verhandeld als drie jaar geleden.
Eind juni werd in deze rubriek gepleit voor een bredere blik op de schuldpositie van bedrijven door verder te kijken dan de verhouding tussen netto-schuldpositie en ebitda (operationele winst voor afschrijvingen en amortisatie immateriële activa). Ik noemde de rentedekking – de verhouding tussen operationele winst en bruto-rentelasten – als alternatief voor die andere veel gebruikte schuldmaatstaf. Dat was een stap in de goede richting maar ging eigenlijk nog niet ver genoeg. Beleggers – ook aandelenbeleggers – doen er verstandig aan om ook het aflossingsschema te bestuderen en in kaart te brengen hoeveel extra rente eventuele herfinanciering van schulden bedrijven gaat kosten. De gemiddelde coupon die kredietwaardige en minder kredietwaardige bedrijven loopt namelijk weliswaar langzaam (zie grafiek) maar wel heel zeker op.
