Sinds 2009 is er een exodus gaande uit beleggingsfondsen en hedgefondsen naar ETF’s. Data van EPFR Global laten zien dat investeerders sinds 2009 $2 bln ($2000 mrd!) hebben overgeheveld van fondsen naar ETF’s.
In feite gaat het om een overstap van beheerd naar passief beleggen. Bij beleggingsfondsen nemen de beheerders de aandelen in portefeuille die in hun ogen aantrekkelijk zijn. De onaantrekkelijke fondsen laten ze links liggen. ETF’s beleggen automatisch in elk aandeel van een index, aantrekkelijk of niet. De verhouding volgt uit de verhouding van de index. Zo maken aandelen Unilever 15,88% uit van de AEX index, en dus ook van de AEX-ETF.
Wanneer een investeerder geld verhuist van een actief fonds naar een passieve ETF, heeft dit tot gevolg dat er niet langer uitsluitend wordt belegd in aantrekkelijke aandelen. De ETF-aanbieder koopt immers alle aandelen in de index. Daardoor verschuift de verhouding, en het gevolg is een relatieve outperformance van onaantrekkelijke aandelen. Het verschuiven van geld van actief naar passief beheer zorgt voor verkoopdruk op de aandelen die de fondsbeheerder aantrekkelijk vindt, en voor koopdruk op de aandelen die hij onaantrekkelijk acht. De koersen van de aantrekkelijke aandelen dalen hierdoor, en het gevolg is dat ook de resultaten van andere fondsbeheerders achterblijven bij de index.
Dit mechanisme heeft geleid tot een vicieuze cirkel. Investeerders kiezen voor een ETF omdat de rendementen hoger liggen dan bij beleggingsfondsen. Doordat ze voor ETF’s kiezen, krijgen de beheerde fondsen het nóg moeilijker, waardoor nóg meer beleggers voor ETF’s zullen kiezen, zodat… Et cetera.
Dit leidt tot bizarre taferelen. Dat zien we bijvoorbeeld bij smallcaps. Deze kleine bedrijven hebben op de beurs normaal gesproken een veel hogere volatiliteit dan megacaps, maar inmiddels is er bijna geen verschil meer. De beweeglijkheid van de Amerikaanse smallcapindex Russell2000 lag afgelopen vrijdag op 11,83, tegenover 10,21 voor de S&P500. Dat verschil is bijna verwaarloosbaar klein.
Deze situatie is onhoudbaar. Op lange termijn kan het niet zo zijn dat aandelen van goede bedrijven hetzelfde rendement geven als die van slechte bedrijven. Wordt de vicieuze cirkel eenmaal doorbroken, dan breekt er een mooie tijd aan voor actief beheerde fondsen.