Abe werd premier afgelopen december. Gedurende zijn campagne wist hij de harten van de Japanse bevolking te stelen door aan te geven dat hij definitief een einde zou maken aan de al circa twintig jaar durende economische stilstand en deflatie.
Sinds november vorig jaar is de Nikkei index bijna 70% in waarde gestegen, ongekend voor een beurs waar al jaren teleurstellende resultaten worden behaald.
Ongekende stimuli
Abe wil de economie weer aan de praat krijgen door een driepijlerstrategie, geënt op fiscale en monetaire stimuleringsmaatregelen en economische hervormingen. Bij dit laatste wordt met name de starre arbeidsmarkt aangepakt.
De Bank of Japan heeft de missie gekregen de geldhoeveelheid in twee jaar tijd te verdubbelen. Dit moet het deflatiespook verdrijven, wat al circa 15 jaar rondwaart over Japans’ grondgebied en er voor zorgt dat consumenten ontmoedigd worden geld uit te geven en schulden aan te gaan.
Verzwakking yen
Door meer yen’s bij te drukken zakt de waarde en dat werkt. Sinds november vorig jaar is de yen al ongeveer 30% in waarde gedaald tegenover de Amerikaanse dollar.
De zwakke yen is een enorme stimulans voor het op export gerichte Japanse bedrijfsleven. Resultaten van bedrijven als Sony en Toyota vliegen omhoog. Uit dat oogpunt lijkt de koersspurt van de Nikkei gefundeerd.
Geen lang leven beschoren
Abe’s beleid is bijzonder riskant en uiteindelijk ineffectief. Voor de korte termijn is het succesvol en heeft de kersverse president het economische vliegwiel aan de praat gekregen. Dit blijkt onder meer uit het Japanse groeicijfer over het eerste kwartaal van 3,5% op jaarbasis.
In juni presenteert Abe zijn groeistrategie waarbij hervormingen een fundament moeten gaan leggen onder het economisch herstel. Meer vertrouwen, hogere lonen en bedrijfswinsten dienen Japan naar een hoger plan te tillen.
Over een wat langere periode is het een geheel ander verhaal. De volgende risicofactoren kunnen worden genoemd.
- Valutaoorlog
De depreciatie van de yen kan enige handel van andere landen wegsnoepen, maar de rest van de wereld zal hier op een gegeven moment zeker een halt aan toe roepen.
Binnen de G7 vergaderingen neemt het gegrom toe en dat geldt ook zeker voor buurlanden als China, die de eigen munt momenteel juist in waarde zien stijgen omdat het de convertibiliteit van de renminbi aan het verhogen is. Een valutaoorlog is dan niet ver meer.
- Te hoge inflatie
Abe wil via het laten draaien van de geldpersen de inflatie aanwakkeren en zo de bestedingen stimuleren, maar een te hoge geldontwaarding kan op een gegeven moment ook het vertrouwen van consumenten en investeerders schaden.
Buitenlandse investeerders zullen een hogere rentevergoeding gaan vragen om de inflatie en de daling van de yen te compenseren.
- Stijging van de rente
Die stijging van de rente remt via meerdere kanalen de economische groei. Een hogere rentevoet maakt projecten minder rendabel en drukt zo de investeringen. Daarbij zorgt het voor koersverlies op de omvangrijke pakketten staatsobligaties in handen van binnenlandse partijen, waaronder natuurlijk banken. Dat werkt remmend op het vertrouwen en op de kredietverlening.
- Demografie niet te keren
En zelfs als dit soort risico’s beheersbaar blijft, dan nog is het voor Abe een mission impossible, vooral omdat Japan kampt met een ongekend vergrijzingsprobleem.
De vergrijzing en krimp van de bevolking zet een natuurlijke rem op de economische groei. Dat lost zich niet op met een hogere arbeidsparticipatie van vrouwen en meer immigratie.