40 jaar AEX | Hoe bestendig is onze hoofdindex?

De wereld ziet er heel anders uit dan toen AEX-voorloper EOE Index op 4 maart 1983 werd geïntroduceerd. Indertijd was de Nederlandse economie bijvoorbeeld nog bijna even groot als die van China, terwijl nog niemand gehoord had van het internet. De ontwikkelingen in de financiële en beleggingswereld zijn in de tussenliggende tijd minstens even snel gegaan als die in het alledaags leven. Op de beursvloer maakte de gulden op 4 januari 1999 plaats voor de euro. En in 2000 fuseerde de Amsterdamse effectenbeurs met die van Brussel en Parijs in Euronext.

Sindsdien is dit Europese beursplatform uitgebreid met onder meer de beurzen van Dublin, Lissabon, Milaan en Oslo. Die internationaliseringsslag heeft enorme invloed gehad op de positie van de AEX in de Nederlandse beleggingswereld. In de jaren ’80 was het vanzelfsprekend dat iemand die zijn geld in aandelen wilde stoppen op het Beursplein uitkwam.

Tegenwoordig is het bij online brokers even makkelijk om een aandeel te kopen met een notering in Londen, New York of Frankfurt. ‘Waarom zou je in een kleine vijver blijven vissen, als je met dezelfde moeite je hengel ook kan uitgooien in een enorme oceaan’, vat Corné van Zeijl die omslag samen. Van Zeijl is econoom/strateeg bij Actiam en beheerde jarenlang het SNS Nederlands Aandelenfonds, dat de AEX als graadmeter had. Omdat beleggers echter steeds meer over de grens keken, kwam de vraag naar fondsen met een volledig Nederlandse focus onder druk te staan.

Fondsen voor Nederlandse aandelen zijn verdwenen

In 2020 werd Robeco Hollands Bezit samengevoegd met Robeco Sustainable European Stars. Vier jaar eerder was het SNS Aandelenfonds al van de markt verdwenen. Van Zeijl: ‘Achteraf gezien was die timing wat ongelukkig, want Nederlandse aandelen hebben daarna prima gepresteerd. Het totaalrendement van de AEX ligt sinds 2016 namelijk in totaal ongeveer 40% hoger dan dat van de MSCI Europe Index. Dat is natuurlijk vooral te danken aan technologieaandelen zoals ASML en ASMI. De AEX is eigenlijk een allegaartje van bedrijven waarvan een deel toevallig een notering heeft aan Euronext Amsterdam, zonder dat er verder een duidelijke band is met Nederland. Hierdoor mist de AEX enigszins de uitstraling van nationale trots die andere Europese indices zoals de DAX, CAC 40 en FTSE100 nog wel hebben.

Daar komt bij dat sommige sectoren die van groot belang zijn voor de economie niet zijn opgenomen in de AEX, terwijl andere juist buitenproportioneel zwaar meewegen. Vandaag de dag hebben beleggers volop keuze uit allerlei indices met een heel brede geografische en sectorspreiding. Hierdoor is de AEX alleen nog voor een kleine groep particulieren interessant als belegging. Ik vraag me dan ook af of de AEX in 2063 zijn tachtigste verjaardag nog viert.’

Andere rol voor de AEX

Door de opkomst van veel meer indexalternatieven is de rol van de AEX in de afgelopen decennia behoorlijk veranderd. Hoewel de index nog altijd een aantrekkingskracht heeft op daghandelaren, is het vooral een graadmeter geworden voor het Nederlandse beurssentiment. De AEX heeft vooralsnog een heel prominente plaats in de financiële berichtgeving en komt regelmatig voorbij in het NOS Journaal.

Bovendien is er nog altijd bijna €1 mrd geïnvesteerd in de twee ETF’s die het waardeverloop van de AEX volgen. Daarvan is de door BlackRock uitgegeven iShares AEX Ucits ETF met een beheerd vermogen van ongeveer €700 mln de grootste en ook de oudste. De ETF werd op 21 november 2005 gelanceerd. Het ETF-vermogen is sinds eind 2016 bijna verdubbeld. Navraag bij BlackRock leert dat die stijging voor het overgrote deel veroorzaakt wordt door de koerswinst van de AEX in deze periode. De instroom is volgens BlackRock vrij beperkt en het gemiddelde handelsvolume is €4 mln.

AEX gaat mee met de tijd

Euronext Amsterdam werkt er hard aan om de index zo goed mogelijk mee te laten gaan met veranderende tijden. ‘Voor ons is de veertigste verjaardag van de AEX echt aanleiding voor een feestje’, vertelt Simone Huis in ’t Veld (CEO Euronext Amsterdam en bestuurder van Euronext N.V.): ‘Meer dan de helft van de AEX bedrijven uit 1983 zijn vandaag de dag nog steeds onderdeel van de ‘familie’. De index is een goede graadmeter van de Nederlandse economie en beweegt mee met wat er in de maatschappij gebeurt. Een voorbeeld daarvan is de wijze waarop de samenstelling van de index door de tijd heen verandert. In het verleden speelden financiële bedrijven een belangrijke rol in de economie. Maar het afgelopen decennium heeft de technologiesector het stokje overgenomen. Ook de toenemende internationalisering van het Nederlandse bedrijfsleven is terug te zien in de samenstelling van de AEX.’

Een veelgehoorde kritiek op de AEX is dat het Nederlandse karakter van de index behoorlijk is verwaterd. Daar is Huis in ’t Veld het niet mee eens: ‘De komst van buitenlandse bedrijven onderstreept juist dat Nederland een heel gunstig vestigingsklimaat heeft. We spreken onze talen, de logistieke infrastructuur in ons land is uitstekend en ook regels voor corporate governance zijn goed op orde. Bovendien zorgt de komst van ondernemingen van over de grens ervoor dat beleggers op Euronext Amsterdam meer te kiezen hebben.’

Duidelijke regels

Die bewegingen worden overigens niet bewust door Euronext georkestreerd. Voor het samenstellen van de index gelden namelijk vaste regels. In de loop van de tijd zijn die wel regelmatig veranderd. Het Index Design Team onder leiding van de Head of Index Governance, Regulation and Innovation is hier nauw bij betrokken. Als voorbeeld van de wijze waarop regels worden aangepast op basis van nieuwe inzichten, geldt de beslissing om geen SPAC’s op te nemen in de AEX. Een dergelijk instrument kan pas een plaats krijgen als het een onderneming heeft overgenomen, zodat er ook echt een bedrijf achter de notering zit.

Dit soort maatregelen neemt Euronext niet op eigen houtje. Huis in ‘t Veld: ‘We bespreken alle veranderingen met het AEX Index Committee, dat vier keer per jaar bij elkaar komt. Het comité bestaat uit een aantal specialisten uit de beleggingswereld. Die kijken heel goed of de AEX op de lange termijn gebaat is bij een aanpassing van de regels. Daarbij zijn ze behoorlijk kritisch, want lang niet al onze voorstellen voor regelaanpassingen worden uiteindelijk doorgevoerd. In mijn ogen zijn de duidelijke regels voor het samenstellen van de AEX een belangrijke verklaring voor het succes van de veertigjarige index.’

De inmiddels respectabele leeftijd kan er ook aan bijdragen dat de AEX ondanks de komst van bredere en meer internationale beursindices, nog een lange toekomst tegemoet gaat. In dat opzicht is de Dow Jones Industrials Index een mooi voorbeeld. Hoewel deze index in de Amerikaanse beleggingswereld inmiddels is overvleugeld door de S&P 500 Index, krijgt de Dow Jones nog behoorlijk wat aandacht in de berichtgeving. Deze index viert op 26 mei alweer de 127^e verjaardag. Daar kan de AEX tot 2110 alleen maar van dromen.