Gaan overheden ook verruimingspakketten invoeren?

Terwijl groeiprognoses wereldwijd telkens omlaag worden bijgesteld, raakt het arsenaal aan monetaire wapens langzaamaan leeg. Daarom spreken centrale bankiers zich steeds nadrukkelijker uit voor overheden die verruimen en hervormen.

Eerder deze maand stelde het International Monetair Fonds (IMF) voor de vijfde keer op rij de wereldwijde economische-groeicijfers voor 2019 omlaag bij. In haar meest recente Global Economic Outlook gaat het IMF dit jaar nog maar uit van 3% mondiale economische groei – een groeicijfer dat sinds 2009 niet zo laag is geweest. De Bulgaarse Kristalina Georgieva sprak kort daarna tijdens haar eerste presentatie als nieuwe IMF-topvrouw op de jaarvergadering van het IMF en de Wereldbank in Washington over gesynchroniseerde groeivertraging in de wereld. Volgens haar eisen niet alleen handelsspanningen hun tol op het ondernemersvertrouwen, maar zorgen ook demografische ontwikkelingen en hoogoplopende schuldenniveaus voor economische tegenwind.

De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) waarschuwde in september al dat de wereldeconomie afstevent op een recessie en dat overheden niet genoeg doen aan stimulering van de economie. Dat laatste is ook centrale bankiers een doorn in het oog. Die hebben hun bron van monetaire verruimingsmiddelen namelijk wel zo’n beetje uitgeput, met rentes die wereldwijd tegen het nulpunt aanstaan of zelfs al negatief zijn. Daardoor is er weinig munitie meer om een volgende recessie mee te lijf te gaan. Dat is waarom de roep om ruimer begrotingsbeleid steeds luider wordt.

Investeren in de toekomst

Niet voor niets liet de ECB tijdens het eerste obligatieopkoopprogramma al regelmatig doorschemeren dat overheden snel het stokje zouden moeten overnemen. Het was een pleidooi voor meer stimulerend begrotingsbeleid, integratie en hervormingen. Bij de bekendmaking van ‘QE 2.0’ hamerde ECB-voorzitter Draghi er veel explicieter op dat monetair beleid slechts een deel van de oplossing is. Het andere deel, aldus de toenmalige ECB-voorzitter, moest echt van de overheden zelf komen. In het verlengde daarvan zei Georgieva in bovengenoemde toespraak dat groeivertraging een ondersteunend monetair beleid vereist, maar dat dit niet voldoende is. Waar ruimte beschikbaar is, moet begrotingsbeleid een actievere rol spelen, voegde ze daaraan toe.

Door de extreem lage rente is die begrotingsruimte er in ieder geval. Gezien de ‘zo lang als nodig-toevoeging’ van Draghi bij de aankondiging van de nieuwe opkoopronde, hebben overheden immers weer voor langere tijd zekerheid over lage financieringskosten. Om te voorkomen dat de huidige trage groei niet ‘het nieuwe normaal’ wordt, zei ook hoofdeconoom Laurence Boone van de OESO in een toelichting op hún verslechterde groeivooruitzichten dat overheden nu absoluut moeten profiteren van de lage renteomgeving om in de toekomst te investeren.

Overheden verruimen en hervormen

Daarbij is de gedachtegang dat als landen nu verruimen en hervormen, de economische motor straks niet vastloopt. Slagen overheden er daarnaast in om drempels tot markttoetreding te verlagen en wetgeving te moderniseren ter vermindering van bureaucratie, dan zou dit moeten leiden tot hogere productiviteit, meer banen en hogere inkomens. In dat kader spreekt Duitsland inmiddels voorzichtig over verruimings- en hervormingspakketten en over het verlagen of loslaten van bepaalde eigen overheidslimieten in geval van een recessie.

Het Nederlandse kabinet denkt na over €50 mrd aan investeringen via een op te richten investeringsfonds. Dat zijn bewegingen die we vijf jaar geleden nog niet zagen. Misschien is er dus nog hoop dat een aanstaande (Europese) recessie wordt afgewend of op zijn minst wordt verzacht.