Nabeurs: hoe betrouwbaar zijn de kwartaalcijfers?

De stroom kwartaalcijfers wijst tot nu toe uit dat het Amerikaanse bedrijfsleven 2018 behoorlijk goed heeft afgesloten. De omzet van S&P500-ondernemingen die cijfers naar buiten brachten, ligt volgens analyse van Refinitiv Proprietary Research 6% hoger dan vorig jaar. De winst is zelfs met 15% gestegen. Maar hoe betrouwbaar zijn die cijfers? De meeste beleggers gaan ervan uit dat een accountant niet voor niets zijn handtekening onder een jaarrekening zet. Dat gebeurt echter pas bij het opstellen van het jaarverslag. Het is heel zeldzaam dat de kwartaalresultaten die een bedrijf naar buiten brengt al volledig zijn nagelopen. Tussen de jaarwisseling en 1 februari hebben 174 Amerikaanse ondernemingen kwartaalcijfers gepubliceerd. Daarvan hadden slechts zes bedrijven op hetzelfde moment volledig door accountants gecontroleerde resultaten ingediend bij beurswaakhond SEC. Bij maar liefst 97% van de concerns ontbrak dus de handtekening van de accountant.

Foutje van $600 mln

Er zit soms meer dan twee weken tussen de cijferpublicatie en het indienen van de gecontroleerde resultaten (10-K). In die periode kan soms veel gebeuren. Neem de jaarcijfers die Citigroup op 16 januari 2018 naar buiten bracht. De onderneming maakte over 2017 een verlies van $6,2 mrd, wat te wijten was aan een eenmalige last van $22 mrd als gevolg van nieuwe belastingwetgeving. Toen Citigroup op 23 februari de 10-K indiende, bleek de schade veel groter te zijn: $22,6 mrd. Uiteindelijk maakte het concern hierdoor $600 mln meer verlies dan het in eerste instantie aan beleggers had verteld.

Moet u de kwartaalcijfers dan maar met een korreltje zout nemen? Een gezonde dosis scepsis is nooit verkeerd, maar verschillende onderliggende trends in de wereld van financiële verslaglegging stemmen optimistisch.

Strengere regels

De boekhoudregels zijn flink verscherpt in de nasleep van grote schandalen – zoals de ondergang van energiehandelaar Enron en telecomconcern WorldCom vlak na 2000 – en de kredietcrisis. In 2002 werd in de Verenigde Staten bijvoorbeeld de Sarbanes-Oxley wetgeving ingevoerd. Een belangrijk onderdeel daarvan is dat het topmanagement zelf een handtekening onder het jaarverslag moet zetten. Voor managers is dat een extra stok achter de deur om ervoor te zorgen dat de boekhouding in orde is. Bovendien werd de PCAOB opgericht, die toezicht houdt op de accountantscontroles bij bedrijven. Deze instantie houdt accountantsfirma’s scherp door complexe controles onder de loep te houden. Over 2017 vond de PCAOB nog tekortkomingen in de omzetverslaggeving van 65% van de 112 nagelopen bedrijven (2016: 66%).

De grote vier

Een ander positief signaal is de houding van bedrijven zelf. Het komt steeds vaker voor dat ondernemingen er zelf voor kiezen om financiële resultaten zo zuiver mogelijk weer te geven, in plaats van in de vorm van ‘aangepaste’ winst- en omzetcijfers. Twee jaar geleden kozen Facebook en Alphabet er bijvoorbeeld voor om de kosten van beloning in aandelen ook mee te nemen in de winstberekening. Vaak volgen andere onderneming de trend die dergelijke toonaangevende concerns zetten. Het zou zomaar kunnen dat bij een volgend boekhoudschandaal de controleurs meer in de vuurlinie liggen dan het bedrijfsleven. Samen controleren Deloitte, EY, KPMG en PricewaterhouseCoopers de boeken van maar liefst 99% van de concerns in de S&P500. In sommige gevallen heeft een firma al vijftien of bijna twintig jaar een relatie met een onderneming. Als je zo lang samenwerkt, neemt de kans op belangenverstrengeling flink toe.

Boekhoudschandaal

In Europa kan er worden afgesproken dat één accountancybedrijf tien jaar lang de cijfers naloopt, voordat het tijd is voor een frisse blik. Als hetzelfde bedrijf vervolgens een tender wint, kan die periode zelfs oplopen tot twintig jaar. In dit opzicht kan de ontwikkelde wereld een voorbeeld nemen aan opkomende markten. In Brazilië moet er na vijf jaar al overgeschakeld worden naar een andere accountant, terwijl dat in Kenia zelfs na slechts drie jaar is. Het ligt echter niet voor de hand dat de regelgeving in Europa en de Verenigde Staten op korte termijn plotseling wordt aangepast. Daarvoor is waarschijnlijk eerst weer een flink boekhoudschandaal nodig. De kans is klein dat daarbij een van de bedrijven betrokken is die er een punt van maakt om de cijfers voor publicatie door een accountant te laten nalopen: Altria, Amazon, Charter Communications, Northrop Grumman, Sirius XM en United Rentals.