Edelmetalen hebben hun glans verloren

De grondstoffenindices klommen recent naar meerjarige hoogtepunten. Toch presteren niet alle categorieën even goed. De hogere energieprijzen en een herstel bij de landbouwgrondstoffen zijn dit jaar de drijvende krachten achter de grondstoffenhausse (zie tabel). De prijzen van de edelmetalen vielen echter na een relatief sterke jaarstart in het tweede kwartaal flink terug. Door een combinatie van factoren is het rendement sinds de start van 2018 intussen zelfs negatief geworden (zie tabel). Reden om de actuele stand van zaken bij de verschillende edelmetalen te bekijken, en na te gaan wat voor elk daarvan de vooruitzichten zijn.

Goud start goed

Goud schoot voor het derde jaar op rij uitstekend uit de startblokken, maar net als in 2016 en 2017 liep de rally al snel stuk. In mei had het gele metaal alle opgebouwde winst sinds de start van 2018 kwijtgespeeld. De goudprijs dook zelfs voor het eerst sinds december vorig jaar onder de grens van $1300.

De grootste boosdoener voor goud is de recente opmars van de Amerikaanse dollar. De rente op de tienjarige Amerikaanse overheidsobligaties klom vorige maand voor het eerst in vier jaar tot boven de 3%. Die beweging werd gevolgd door overheidspapier met kortere looptijden. In Europa worden nog geen aanstalten gemaakt om de rente te verhogen, zodat het renteverschil met de Verenigde Staten steeds verder oploopt. Daardoor steeg de dollar naar het hoogste peil sinds eind vorig jaar, wat een negatieve impact had op de goudprijs.

Vraag naar goud neemt af

De geopolitieke ontspanning speelt eveneens een rol. In april tikte de goudprijs nog het technische weerstandsniveau op $1365 aan. Maar toen zag het er nog naar uit dat er handelsoorlogen en zelfs militaire conflicten dreigden.

Daarnaast drukten ook fundamentele cijfers het sentiment. Uit het Gold Demand Trends Report van de World Gold Council bleek namelijk dat de vraag naar goud in het eerste kwartaal van 2018 met 7% was afgenomen. Tegelijk klom het aanbod uit mijnproductie en recycling met 3%.
De opmars van de dollar en de hogere rente kunnen nog een tijdje aanhouden. Toch verwachten we niet dat de goudprijs nog veel dieper zal zakken. Ook de productiekosten nemen toe (duurdere grondstoffen), wat een natuurlijke bodem onder de prijs legt.

Zilver slechter dan goud

Zilver doet het dit jaar opnieuw slechter dan goud, en dit was in vier van de vijf voorgaande jaren ook al het geval. Hoewel zilver tot de familie van de edelmetalen wordt gerekend, is het in feite een basismetaal want de industriële vraag is goed voor bijna twee derde van de globale zilverconsumptie. Toch kon zilver niet profiteren van de aantrekkende prijzen bij de basismetalen sinds begin 2012. Dit komt omdat de prijscorrelatie van zilver met goud veel groter is dan die met de basismetalen.

Fundamenteel liggen de kaarten nochtans gunstig voor het goedkoopste edelmetaal. Het Silver Institute ziet de vraag op de drie grootste afzetmarkten toenemen. Bij de industriële vraag is de zonnepanelenindustrie de snelst groeiende niche. De sieradenindustrie tekent voor een vijfde van de globale vraag. Vorig jaar nam deze met 1% toe, en de onderzoeksinstelling voorziet voor 2018 een klim met 4%. Met name in India is de sieradenvraag sterk gestegen.

De verkoop van zilveren staven en munten daalde vorig jaar met een derde, naar het laagste niveau sinds 2009. Dit jaar wordt een hervatting van de vraag verwacht.

De hoeveelheid fysiek zilver onder beheer van trackers sloot 2017 wel af op een hoogtepunt. De interesse bij investeerders is dus niet verdwenen.

Weer minder zilver gedolven

Aan de aanbodzijde daalde de mijnproductie in 2017 voor het tweede jaar op rij, na veertien jaar van groei. Het Silver Institute voorziet voor de komende jaren een verdere afname. Dit is enerzijds het gevolg van de lagere kapitaaluitgaven in de mijnbouwsector en anderzijds van de oplopende productiekosten. Daardoor wordt het voor verschillende mijnbouwers stilaan interessanter om zilverreserves in de grond te laten zitten in afwachting op een prijsstijging, in plaats van deze te ontginnen en te verkopen. Zilver is tegenover de andere edelmetalen momenteel historisch erg goedkoop. Toen goud vorige maand onder de grens van $1300 daalde, hield zilver stand boven het jaardieptepunt. Deze elementen wijzen er op dat het neerwaarts prijsrisico bij zilver momenteel beperkt is.

Palladium presteert het best

Palladium was vorig jaar nog de best presterende grondstof, met een klim van meer dan 40%. Vorig najaar klom de palladiumprijs zelfs voor het eerst sinds 2001 boven die van zustermetaal platina. Dat metaal had te lijden onder het dieselschandaal, en een daling van de vraag uit de sieradenindustrie. Beide elementen hebben geen impact op palladium, dat vooral wordt gebruikt bij de productie van katalysatoren voor benzinemotoren en nauwelijks sieradenvraag kent. Begin dit jaar piekte de prijs van een troy ounce palladium op een recordniveau van $1140. Dit bleek niet houdbaar, want (te) veel speculatieve investeerders waren op de kar gesprongen en hadden daarbij voor een scheeftrekking gezorgd op de termijnmarkten. Winstnemingen en een normalisatie van de uitstaande posities zorgden voor een terugval richting $900 begin april.

De mondiale palladiummarkt kende in 2017 voor het vijfde opeenvolgende jaar een aanbodtekort. Katalysatorenproducent Johnson Matthey schat dit tekort op 600000 troy ounce. De industriële vraag klom vorig jaar met 8%. Onder meer de consumptie voor (petro)chemische en farmaceutische toepassingen nam toe. De vraag naar het edelmetaal voor de katalysatorenindustrie klom naar een historisch hoogtepunt.

Minder palladium gedolven, meer hergebruik

Aan de aanbodzijde is het hergebruik van palladium uit oude katalysatoren de jongste jaren sterk toegenomen. Maar dit werd vorig jaar teniet gedaan door een lagere mijnproductie. Daardoor bleef de groei van het aanbod per saldo beperkt tot 3%. Ook voor 2018 wordt een tekort verwacht, dat echter wel iets kleiner zou kunnen zijn dan vorig jaar. Johnson Matthey ziet zowel de vraag als het aanbod licht toenemen.

Aan de vraagzijde zorgt het wereldwijd toenemende aandeel van benzinemotoren, die ook in hybride voertuigen worden gebruikt, voor een stijgende palladiumprijs. Door nieuwe wetgeving rond uitstootnormen in onder meer China en Europa zal die trend de komende jaren nog versterken.
De voorbije weken maakte palladium een prijsspurt richting $1000. Dit had alles te maken met de sancties tegen Rusland en de angst dat de bevoorrading op de palladiummarkt in het gedrang komt. Meer dan 40% van alle palladium komt namelijk uit Rusland. De kans op zulke kunstmatige palladiumschaarste is echter vrij klein. Veel Amerikaanse en Europese bedrijven kunnen niet zonder het Russische palladium. De schade aan de industriële sector in beide regio’s zou dus veel groter zijn dan de impact op Rusland zelf. We verwachten dat de prijsevolutie bij palladium de komende tijd volatiel zal blijven.

Platina blijft kwakkelen

Platina was vorig jaar al het slechtst presterende edelmetaal en 2018 brengt voorlopig geen verbetering. Door het dieselschandaal in Europa is de vraag naar katalysatoren voor dieselvoertuigen gedaald. Daardoor was er volgens data van de World Platinum Investment Council (WPIC) in 2017 een aanbodoverschot van 315.000 troy ounce. De instelling verwacht ook voor 2018 een surplus, al zal dit met 175.000 troy ounce kleiner uitvallen dan vorig jaar. In het eerste kwartaal was er zelfs een tekort, maar dit is tijdelijk. De mijnproductie daalde in Zuid-Afrika en Rusland met respectievelijk 12 en 15% maar de WPIC verwacht dat de output zich in de rest van het jaar zal herstellen. Toch zal de globale mijnproductie nog 1,4% lager uitkomen dan vorig jaar. Het aanbod hergebruikt platina zal naar verwachting met 5% toenemen.

Aan de vraagzijde rekent de WPIC op een lichte stijging van de platinaconsumptie vergeleken met vorig jaar. Daarbij zal een daling van de vraag naar platina voor katalysatoren worden gecompenseerd door grotere industriële consumptie en toename van de sieradenvraag. Platina was tijdenlang het duurste edelmetaal, maar noteert sinds 2014 lager dan de goudprijs. Sinds september vorig jaar moet platina voor het eerst sinds 2001 ook palladium laten voorgaan. Platina is historisch gezien dus goedkoop tegenover zowel goud als palladium. Onder meer door de oplopende productiekosten in Zuid-Afrika (70% van de productie) is het neerwaartse prijsrisico voor platina momenteel niet zo groot.

Ratio’s

De onderlinge prijsverhoudingen geven ook een indicatie van welk edelmetaal er momenteel historisch gezien goedkoop of duur is. Zo geeft de goud/zilverratio aan dat zilver erg goedkoop is. De prijsverhouding tussen beide edelmetalen doorbrak begin februari de grens van 80 en bleef dit niveau vasthouden tot half april. Zilver bleek beter dan goud bestand tegen het geweld van een oplopende rente en stijgende dollar, en kon standhouden boven het dieptepunt dat eerder dit jaar werd bereikt. Daardoor viel ook de goud/zilverratio wat terug. De prijsverhouding tussen beide edelmetalen daalde van 82 begin vorige maand naar 78. Dit is nog steeds hoog, want het gemiddelde van de voorbije vier decennia bedraagt 55. De onderlinge prijsverhoudingen leren ons eveneens dat platina momenteel zowel tegenover goud als tegenover palladium erg goedkoop is.

Op de huidige prijsniveaus zien we geen reden om onze drie edelmetalenposities in de Koerswijzer aan te passen. Wel sluiten we vanwege de beperkte beschikbaarheid de Amerikaanse posities in zilver en goud, en openen twee Europese alternatieven. De koopadviezen voor de drie edelmetalen blijven gehandhaafd.