Randzaken, deel 6: technische analyse is psychoanalyse

Het kan u zijn ontgaan, maar de voorbije week was er iets bijzonders aan de hand met de rubriek Technische Analyse. Onze vaste TA-auteur Hendrik Jan Davids kreeg ondersteuning van oudgediende Harry Geels. A legend returned. U kent Harry wellicht van de artikelen over beleggingsfondsen en ETF’s die hij met de nodige regelmaat voor Beleggers Belangen schrijft. Het is ook mogelijk dat u hem kent in zijn rol als vermogensbeheerder, wat al sinds jaar en dag zijn hoofdberoep is. In dat laatste geval bent u wellicht ook bekend met zijn tamelijk briljante reclamekreet rendement is een keuze. Niet dat Harry die slogan nog gebruikt, maar ik blijf de wereld er graag aan herinneren dat hij dat ooit gedaan heeft.

Harry’s plotselinge terugkeer in de TA-kolommen leidde bij sommige collega’s tot verbazing. Zo niet bij mij. Ik weet het een en ander van wat Harry vroeger heeft uitgespookt. Uit het archief diepte ik voor de gelegenheid een paar jaargangen op van Technische en Kwantitatieve Analyse, het maandblad waar Harry vroeger aan verbonden was. Terwijl ik het tijdschrift aan mijn collega’s liet zien, viel het me op hoe ontzettend saai het was vormgegeven. Alleen maar tekst en grafieken. Niet één foto. Alsof het een wetenschappelijk tijdschrift was.

Beleggerswiskunde

Ik begrijp die impliciete aanspraak op wetenschappelijkheid wel. Het is toch een soort beleggerswiskunde, die technische analyse. Heel veel indicatoren samengevat in allerlei imposante grafieken. Alsof elk TA-advies onderbouwd is met cijfermatig bewijs waar niet aan te tornen valt.

Maar ik torn nu eenmaal graag aan dingen. En het lijkt mij dat de belangrijkste wetenschappelijke aanspraken die de technische analyse maakt, niet wiskundig maar psychologisch van aard zijn. Want zolang de beurshandel nog niet — of niet volledig — het domein is van allerlei ingewikkelde computeralgoritmen, hebben die TA-trends nog altijd betrekking op menselijk handelen. En daar wordt het interessant. Het lijkt namelijk wel alsof in dat hele spel van steunlijnen, weerstanden en trendkanalen de mens verondersteld wordt een willoos wezen te zijn dat wordt geleefd door de natuurkrachten van de beurs.

Natuurlijk zullen er best TA-adepten zijn die denken: oei, de weerstand op €40 wordt bijna geraakt, snel verkopen! Maar het gros van de beleggers kijkt op een andere manier naar de beurs. Fundamenteler, vooral. Dat betekent echter niet, de logica van de technische analyse volgend, dat de wetmatigheden van de beurs op al deze beleggers niet van toepassing zijn. Technische analyse veronderstelt dat het handelen van beleggers wordt gedreven door krachten die buiten de persoon zelf liggen. Dat trends net zozeer de oorzaak zijn van menselijk handelen als het gevolg ervan.

Paradox

Je kunt dus als belegger wel denken dat je een bepaald aandeel hebt gekocht vanwege de lage waardering, de mooie kwartaalcijfers, de goede vooruitzichten en je grote kennis van de sector, in werkelijkheid heb je dat gedaan omdat je onderbewustzijn een sterke steunlijn voelde naderen waardoor je instinct je vertelde dat het aandeel weer zou opveren. Ziehier de grote paradox van technische analyse: enerzijds is het een discipline die hyperrationaliteit uitstraalt, met al zijn gemiddelden en indicatoren, terwijl anderzijds het uitgangspunt is dat beleggers in hoge mate irrationeel zijn, en gedreven worden door allerlei onderbewuste mechanismen.

En dat al die weerstanden en steunlijnen vroeg of laat sneuvelen, heeft volgens deze logica natuurlijk ook niks te maken met goede dan wel slechte jaarcijfers of prognoses. Ook daar gaat een psychologische wetmatigheid achter schuil: beleggers raken na verloop van tijd gewoon uitgekeken op een weerstand, steunlijn of trendkanaal. Dan vinden ze het koersbeeld saai worden — onderbewust uiteraard — en krijgen ze het gevoel dat er weer eens iets moet gebeuren. Dus besluiten ze massaal om te kopen of verkopen.

Uiteindelijk komt het bij je oordeel over technische analyse neer op één simpele vraag: geloof je in de trend of geloof je in de mens? Ik hoef er niet lang over na te denken.