Beleggen tijdens het pensioen

Het beleid dat de centrale banken al jaren voeren is desastreus voor de spaarder en gepensioneerden. Vroeger voldeed sparen in de meeste gevallen om aanvullend inkomen te genereren naast de AOW en/of het aanvullend pensioen. Maar rekening houdend met inflatie en vermogensrendementsheffing neemt de koopkracht van spaartegoeden tegenwoordig ieder jaar af. We zetten drie alternatieven voor de spaarrekening op een rij. Wie moeite heeft met beleggen, hoe defensief ook, rest niets anders dan te blijven sparen; accepteren dat op het vermogen wordt ingeteerd en hopen op betere tijden.

Matching & return
De termen matching en return komen uit de pensioenwereld. In eerste instantie brengt een pensioenfonds in kaart wat er de komende jaren aan uitkeringen moet worden gedaan. Hier wordt een defensieve beleggingsportefeuille tegenover gezet die met een hoge mate van waarschijnlijkheid aan de benodigde uitkeringen kan voldoen. Deze zogeheten matchingportefeuille bestaat vooral uit staatsleningen en bedrijfsobligaties met een hoge rating, en tegenwoordig soms ook uit veilige hypotheken en/of private leningen. Het is wel altijd even passen en meten. De aflossingen en rentebetalingen moeten precies worden afgestemd op de uitkeringen. Zo worden er obligaties met verschillende looptijden gekocht, de zogeheten dakpanconstructie. Er moet in veilige obligaties of leningen worden belegd om de kans op het niet nakomen van de verplichtingen zo klein mogelijk te maken. Naast de matchingportefeuille wordt vervolgens een returnportefeuille aangelegd. Deze bestaat uit risicovollere beleggingen die een hoger rendement kunnen genereren. Deze portefeuille wordt langer weggezet. Gaat het goed met de rendementen, dan kunnen eventuele winsten tussentijds worden afgeroomd om iets leuks mee te doen. Voor pensioenfondsen zouden dat hogere uitkeringen aan de gepensioneerden kunnen zijn.

Wat pensioenfondsen doen, kunnen individuen ook. Het vereist wel enig huiswerk. Er moet namelijk een planning worden gemaakt van de inkomsten en uitgaven in zeg de komende tien jaar, vijftien, twintig of mogelijk nog verder, afhankelijk van de persoonlijke situatie. Het gat tussen de verwachte inkomsten en uitgaven wordt opgevuld met de veilige matchingportefeuille. Is er vervolgens nog vermogen over, dan kan dat worden belegd in een returnportefeuille, die kan bestaan uit bijvoorbeeld aandelen of alternatieve vormen van beleggen als vastgoed, private equity, grondstoffen of hedge funds. De matching & return-benadering is een relatief veilige manier van beleggen voor het pensioen. Er wordt namelijk alleen risicovoller belegd voor dat deel van het vermogen dat de eerste jaren niet nodig is om uitgaven mee te doen. Blijft er na de matching weinig of niets over, dan wordt er ook niet of maar beperkt risicovol belegd. Is er wel een leuk bedrag over voor de returnportefeuille, dan liggen potentieel hogere rendementen in het verschiet. De returnportefeuille mag ook in koers fluctueren. Een eventuele tussentijdse daling leidt niet meteen tot uitgavenproblemen. Aan de andere kant bestaat de matchingportefeuille wel uit beleggingen. Er bestaat altijd een kans, hoe klein ook, dat ook veilige obligaties of leningen niet of slechts gedeeltelijk worden uitgekeerd. Zo hadden obligaties van Lehman Brothers en Bear Stearns nog een AA-rating (de een na op hoogste kredietwaardigheid) enkele uren voordat de zakenbanken in 2008 failliet gingen. Natuurlijk, ratingbureaus hebben hun leven gebeterd, maar in een crisis kunnen zaken toch anders gaan dan verwacht. Een ander nadeel van de matching & return-benadering is dat ook de veilige obligaties nu weinig opleveren. De matchingportefeuille zal relatief groot zijn. Tot slot kunnen ook obligatiekoersen tussentijds bewegen. Niet dat die fluctuaties ertoe doen – het gaat bij de matchingportefeuille immers om de coupons en aflossingen – maar bij sommige mensen geeft beweeglijkheid toch onrust.

Lifecycle-beleggen
In de VS is lifecycle-beleggen al jaren populair. Van Amerikanen wordt al lange tijd gevraagd om zelf voor het pensioen te beleggen. Het idee is hier dat er belegd wordt in beleggingsfondsen die een vaste afloopdatum hebben, ook wel ‘target date funds’ genoemd. Deze fondsen wikkelen op een gegeven moment af en komen tot een uitkering. Daarnaast wordt er door de beheerders in de loop van de tijd steeds defensiever belegd. Dit betekent dat de allocatie naar obligaties ieder jaar oploopt, zodat het fonds steeds beperkter geraakt kan worden door een eventuele crash op de aandelenmarkten. Lifecycle-beleggen wordt vooral ingezet om al op jongere leeftijd voor het pensioen te gaan beleggen. Iemand van begin veertig koopt bijvoorbeeld nog een 25-jaar lopend target return-fonds. Maar het is ook prima mogelijk een hierboven genoemde dakpanconstructie op te zetten, van meerdere fondsen die in verschillende jaren aflopen na de pensioenleeftijd. Het voordeel van deze fondsen is de eenvoud. Een fondsbeheerder kiest de beleggingen en hij kan, vooral aan het begin van de looptijd, offensiever beleggen, in een poging om extra rendement te maken. In een fonds kan over het algemeen ook beter worden gespreid dan in de portefeuille van een individuele belegger. Maar er zijn ook nadelen. Fondsbeheerders vragen vergoedingen en die gaan van het rendement af. Ook zijn er gedurende de looptijd transactiekosten om de portefeuille steeds defensiever te herbalanceren.

Het is verder belangrijk te weten dat er grote verschillen bestaan tussen de diverse aanbieders van deze producten. Sommige hanteren een agressieve lifecycle: zij houden lange tijd de allocatie naar risicovollere beleggingen hoog. Andere fondsen zijn defensiever. Ook de soorten beleggingen kunnen verschillen. Er zijn lifecycle-fondsen die bijvoorbeeld mogen beleggen in grondstoffen, vastgoed of private leningen en hypotheken, andere doen alleen de standaardcategorieën aandelen en obligaties. Beleggers moeten dus het nodige vergelijkend-warenonderzoek doen (zie kader).

Door de trend dat mensen steeds meer zelf hun pensioen moeten regelen, is het aantal aanbieders van lifecycle-fondsen sterk toegenomen. Ook in Nederland bieden nu bijna alle bekende partijen, zoals ABN Amro, NN, Robeco en Achmea deze producten aan. Tot slot vraagt ook deze vorm van pensioenbeleggen onderhoud. De waarde van deze fondsen fluctueert, afhankelijk van de beleggingsresultaten. Er moet regelmatig worden gemonitord of de vermogensontwikkeling van de fondsen overeenkomt de benodigde middelen op de afloopdata.

Inkomensbeleggen
Het idee van inkomensbeleggen is dat er een portefeuille wordt samengesteld van beleggingen die relatief hoge uitkeringen doen. Die uitkeringen dienen dan als de noodzakelijke aanvulling op het inkomen na het pensioen. Typische beleggingen die in dit concept passen zijn beursgenoteerd vastgoed (reguliere en relatief hoge dividenden), direct vastgoed (huren), hoog-dividend­aandelen, high-yieldobligaties en obligaties uit de opkomende markten. Welke beleggingen hier precies worden gekozen hangt vaak af van voorkeuren. Zo hebben sommige mensen een voorkeur voor direct vastgoed. Ze houden ervan om de stenen te kunnen zien en aanraken. Daarbij fluctueren de prijzen van direct vastgoed gevoelsmatig minder dan beleggingen op de beurs. Anderen prefereren juist beursgenoteerde beleggingen, die ze ieder moment kunnen verkopen. Ons advies is ook hier te spreiden tussen de verschillende inkomenscategorieën.

Ondanks de lage rentes kan met een goed gespreide inkomensportefeuille nu nog altijd een jaarlijkse uitkering van zo’n 5% worden gerealiseerd. Wie bij vastgoed ‘leverage’ (geleend geld) gebruikt kan zelfs hoger uitkomen. Wie bijvoorbeeld €50.000 per jaar als aanvullende inkomsten nodig heeft, moet dus een portefeuille van rond de €1 mln beschikbaar hebben. De onderliggende portefeuille wordt over het algemeen niet gebruikt om uitkeringen mee te doen. Het voordeel van inkomensbeleggen is de eenvoud: stel een doeluitkering vast en pas de portefeuille daarop aan. Het nadeel is dat de portefeuille soms niet groot genoeg is. Hiervoor zijn overigens oplossingen, bijvoorbeeld door te beleggen in fondsen die zichzelf kunnen ‘opeten’ (zie kader). Een ander nadeel is dat hier over het algemeen wordt belegd in beweeglijke beleggingscategorieën. De uitkeringen mogen dan relatief stabiel zijn, dat geldt meestal niet voor de onderliggende aandelen of obligaties. Deze benadering is dus alleen geschikt voor de ‘echte’ belegger met neutraal tot offensief risicoprofiel.

Een target date-fonds kiezen

Wat zijn de kosten?
Nemen die ook af als het fonds defensiever gaat beleggen? Zijn er geen dubbele kosten als er bijvoorbeeld sprake is van een fund-of-funds?

Wat is de beleggingsfilosofie?
Wordt er actief of juist passief beheerd en worden daar de juiste kosten voor berekend? Als er actief beheerd wordt, welke beleggingsstrategie wordt dan gebruikt: technisch, fundamenteel of kwantitatief (of een combinatie) en past die strategie bij de stijl van de belegger?

Hoe agressief is de lifecycle?
Wordt gedurende de looptijd relatief snel of juist langzaam overgeschakeld naar defensievere beleggingen?

Hoe goed is de fondsbeheerder?
Wordt er gewerkt met een ervaren team of is het een bijproduct van de beheerder?

Hoe is het trackrecord?
Voldoet de beheerder ook tijdens de belegde periode aan zijn doelstellingen? Het is daarbij goed om niet alleen naar het rendement, maar ook naar verschillende vormen van risico te kijken, zoals beweeglijkheid en maximale procentuele daling (drawdown).

Buy & write

Lees ook: Op weg naar duurzaam vermogensbeheer