De robots hebben het gedaan

Na de zege van Donald Trump in de Amerikaanse presidentsverkiezingen kan de onverwachte overwinning van het Brexit-kamp eerder dit jaar niet langer afgedaan worden als een op zichzelf staande gebeurtenis. Waarschijnlijk kan over ruim een week zelfs gesproken worden van een heuse trend, als de Italiaanse bevolking op 4 december in een referendum tegen de hervormingsplannen van premier Matteo Renzi zou stemmen. Renzi heeft zijn lot gekoppeld aan de uitslag, zodat het referendum meer de steun meet aan zijn beleid dan dat het over inhoudelijke punten gaat. Dat verklaart waarom uit 32 peilingen die tussen 21 oktober en 15 november door elf instellingen zijn gehouden, de tegenstanders telkens als winnaar uit de bus komen. De belangrijkste reden waarom kiezers overal in de westerse wereld hard afrekenen met de gevestigde politieke orde is dat de welvaartstoename grotendeels aan de onderkant van de samenleving voorbij gaat. De lonen van deze groep zijn de afgelopen jaren nauwelijks gestegen. Bovendien maakt men zich zorgen over instroom van buitenlanders die ervoor zorgen dat de concurrentie op de banenmarkt groter wordt.

Bedreigingen
Die onderstroming komt heel duidelijk naar voren in enquêtes onder Europeanen over wat ze als de (twee) grootste bedreigingen voor de EU zien. Een paar jaar geleden stonden de economie en werkloosheid bovenaan de antwoordenlijst, maar tegenwoordig zijn dat terrorisme en vooral immigratie. Dat verklaart waarom partijen die beloven om de grenzen goeddeels dicht te gooien, kunnen rekenen op een groeiend deel van het electoraat. De onvrede kan bovendien niet volledig op de arbeidsmarkt geschoven worden. Uit de eerder genoemde enquête komt naar voren dat Europeanen werkloosheid nauwelijks als een probleem zien. In de Verenigde Staten is de officiële werkloosheid gedaald tot minder dan 5%. Dat cijfer vangt weliswaar niet alles, maar het plaatst de belofte van Trump om 25 miljoen nieuwe banen te creëren in een vreemd licht. Keith Wade, hoofdeconoom bij Schroders, heeft berekend dat alles bij elkaar er misschien nog acht miljoen Amerikanen aan een baan geholpen kunnen worden. Volgens Wade kan Trump zijn belofte dan ook alleen inlossen als hij de grenzen open zet en een enorme stroom immigranten het land in laat komen.

Hoewel de werkloosheidscijfers zelf geen grote aanleiding geven voor onvrede, tekent zich op de achtergrond wel degelijk een verschuiving af op de arbeidsmarkt. De bedreiging komt daarbij echter niet van immigranten, maar van robots en automatisering. Technologische vooruitgang maakt het mogelijk om steeds meer processen te automatiseren. Bij robotwerkers denken veel mensen nog aan de enorme machines die in grote hallen auto’s in elkaar lassen, maar dichter bij huis is het bij steeds meer supermarkten en doe-het-zelf zaken mogelijk om zelf artikelen te scannen en af te rekenen in plaats van bij een medewerker van vlees en bloed. De zelfrijdende auto kan over een aantal jaren werk overnemen van taxichauffeurs en truckers, terwijl ook meer specialistische beroepen, zoals dat van accountant, zich zorgen moeten maken. Andy Haldane, hoofdeconoom van de Bank of England, voorspelde vorig jaar al dat in de komende twintig jaar vijftien miljoen Britse banen worden overgenomen door robots.

Ter vergelijking: tijdschrift The New Statesman becijferde dat zelfs als de instroom van immigranten verder toeneemt, buitenlanders in die periode minder dan vijf miljoen banen zouden overnemen. Het goede nieuws is dat technologische revoluties er in het verleden telkens toe geleid hebben dat de verdwenen arbeidsplaatsen uiteindelijk vervangen werden door hoogwaardiger werk met een hoger salaris.
Een andere rode draad die door de arbeidsgeschiedenis loopt is dat de werkweek dankzij technologische vooruitgang steeds korter wordt. De bekende econoom John Maynard Keynes voorspelde bijna honderd jaar geleden in zijn opstel Economische mogelijkheden voor onze kleinkinderen zelfs dat de gemiddelde werkweek in 2030 zou zijn afgenomen tot slechts 15 uur. De kans is groot dat die werkweek tegen die tijd nog wat langer is, maar de trend is duidelijk: mensen houden steeds meer vrije tijd over om zich zorgen te maken over allerlei zaken. Zoals bijvoorbeeld over de impact van immigratie.

Lees ook: Trumpenomics

Wie mag dit artikel niet missen? U kunt als abonnee dit artikel cadeau geven aan uw vrienden of familie. Klik bovenaan het artikel op de link en het artikel wordt per e-mail doorgestuurd.