Nu moet Europa over zijn schaduw heenstappen

De chaos rond de politieke verkiezingen in Griekenland, de verheviging van de Spaanse bankencrisis, de verkiezing van Hollande in Frankrijk en de onduidelijkheid vanuit Brussel over de hardheid van de 3%-begrotingstekortnorm maken één ding duidelijk: de eurocrisis is verre van opgelost. De wijze waarop de Europese politiek de problemen nu aanpakt, is zowel vanuit juridisch, democratisch als economisch perspectief twijfelachtig te noemen.

Democratische beginselen in het geding

In eerdere columns heb ik erop gewezen dat het opkopen van schulden door de ECB in strijd is met de juridische verdragen. Uit een paper van de hand van Boris Ryvkin, recent verschenen in het prestigieuze Cornell Internation Law Journal, blijkt dat de Europese reddingsmaatregelen, zoals de EFSM, EFSF en ESM, in conflict zijn met artikelen 122, 125 en 136 van het Europese verdrag.

In een uitstekende column van Alexander Sassen van Elsloo wordt goed toegelicht dat de waarschijnlijke invoering van het ESM feitelijk de bijl zet aan de wortel van onze democratie. Het is verbazingwekkend hoe weinig de media aandacht besteden aan de wijze waarop de Europese politiek de beginselen van een democratische rechtstaat geweld aandoet. Moeten die beginselen niet de basis zijn waarop iedere oplossing gestoeld is?

Beter debat, meer mogelijke oplossingen

Het is ook teleurstellend te moeten constateren dat de meeste economen vooral in economische oplossingen denken en voorbijgaan aan bijvoorbeeld de juridische en democratische houdbaarheid ervan. Daar zit denk ik de makke van de wetenschap in het algemeen: te veel focus op het eigen vakgebied, terwijl vaak bij ingewikkelde problemen een multidisciplinaire, integrale aanpak vereist is.

Wat we missen is een goed debat waarin vanuit verschillende invalshoeken diverse oplossingen goed bediscussieerd worden. De media hebben vooral de laatste tijd economen aan het woord gelaten die iets zeggen over het economische effect van de oplossingen zoals die door Europese politiek worden bedacht. Er wordt te weinig aandacht besteed aan andere oplossingen en aan de juridische, ethische en democratische houdbaarheid van het door de Europese politiek gekozen pad van ‘bailouts’ van banken en staten die economisch gezien niet solvabel (meer) zijn.

Vicieuze cirkel van probleemlanden

De politieke wil om een oplossing te bereiken lijkt er wel te zijn, zoals ook Boris Ryvkin in zijn paper schrijft: ‘De EFSM, EFSF en ESM laten de intense politieke wil van de leiders van de eurozone zien om de euro in stand te houden en potentiële defaults die de toekomstige politieke integratie in gevaar kunnen brengen te voorkomen… De expansie van de EFSF in de schuldenmarkten en het indirect opkopen van obligaties van staten die in de problemen zijn, kunnen die defaults mogelijk vertragen. Vertraging betekent echter geen structurele oplossing.’

Ryvkin slaat daarmee de spijker op zijn kop. Het beleid van bailouts, grotendeels gedaan met extra gecreëerd geld, komt neer op het kopen van tijd. Er wordt stiekem gehoopt op een wonder, zoals een krachtig herstel van de economie. Maar, zo schrijft Ryvkin terecht, het is een traject dat economisch is gedoemd te mislukken, omdat het niet het structurele probleem (de weeffout van de euro) oplost, namelijk dat landen die economisch achterop raken niet in staat worden gesteld, bijvoorbeeld middels een devaluatie van hun valuta, zich weer uit de problemen te exporteren.

Sterker nog, probleemlanden worden afgestraft met een hogere marktrente, waardoor ze hun schuld steeds duurder moeten financieren. En om het allemaal nog veel erger te maken moeten ze ook nog zwaar bezuinigen, waardoor de economische groei stilvalt en er een vicieuze cirkel ontstaat waar een probleemland niet meer uitkomt.

Een grotere, drastischere stap

De belangrijke vraag die in het multidisciplinaire debat moet worden gesteld, is of het wel terecht is om banken en staten die veel te veel risico hebben gelopen of zich niet aan de begrotingsafspraken hebben gehouden, een bailout op kosten van de belastingbetaler te geven. Als we straks alle zuidelijke banken en staten moeten redden – en wie zegt dat dit een ondenkbaar scenario is – gaat dit ons allemaal zoveel geld kosten, dat we de komende tientallen jaren aan de bedelstaf moeten.

Is het hard herstructureren en in default laten gaan van probleemlanden en -banken uiteindelijk niet een betere oplossing? Nu de pijn nemen om weer vooruit te kunnen? Is de door mij eerder en ook door steeds meer andere economen reeds gepropageerde eurobonds, in combinatie met een herstructurering en transferunie, geen oplossing? Het voorkomt dat landen die economisch achterop raken worden afgestraft met een te hoge rente en houdt Europese gedachte levend.

Of de oplossing die Ryvkin zelf voorstelt, namelijk het tijdelijk uit de euro stappen van probleemlanden, vervolgens herstructureren, om op een later moment weer terug te keren in het europact. Ryvkin haalt ook de oplossing van André ten Dam aan, The Matheo Solution, waarin de eurolanden met een systeem van ‘dual currency’ gaan werken. Nederlandse economen besteden hoegenaamd geen aandacht aan deze oplossing, wat waarschijnlijk komt omdat hij is bedacht door een jurist.

Kortom, het wordt tijd dat nu ook de Europese politiek over zijn schaduw heen stapt en een serieus debat voert over alle mogelijke oplossingen, waarbij niet alleen naar de economische aspecten wordt gekeken, maar ook naar de juridische, democratische, ethische etc. De huidige problemen geven aan dat het tijd wordt voor een grotere, drastischere stap. 

Harry Geels is directeur Research en partner bij Inmaxxa Vermogensbeheer in Naarden. Daarnaast is hij hoofdredacteur van Traders Club Magazine (TCM). De informatie in deze opinie is niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. De standpunten en vooruitzichten van Geels geven zijn persoonlijke mening weer.  

De chaos rond de politieke verkiezingen in Griekenland, de verheviging van de Spaanse bankencrisis, de verkiezing van Hollande in Frankrijk en de onduidelijkheid vanuit Brussel over de hardheid van de 3%-begrotingstekortnorm maken één ding duidelijk: de eurocrisis is verre van opgelost. De wijze waarop de Europese politiek de problemen nu aanpakt, is zowel vanuit juridisch, democratisch als economisch perspectief twijfelachtig te noemen.

Democratische beginselen in het geding

In eerdere columns heb ik erop gewezen dat het opkopen van schulden door de ECB in strijd is met de juridische verdragen. Uit een paper van de hand van Boris Ryvkin, recent verschenen in het prestigieuze Cornell Internation Law Journal, blijkt dat de Europese reddingsmaatregelen, zoals de EFSM, EFSF en ESM, in conflict zijn met artikelen 122, 125 en 136 van het Europese verdrag.

In een uitstekende column van Alexander Sassen van Elsloo wordt goed toegelicht dat de waarschijnlijke invoering van het ESM feitelijk de bijl zet aan de wortel van onze democratie. Het is verbazingwekkend hoe weinig de media aandacht besteden aan de wijze waarop de Europese politiek de beginselen van een democratische rechtstaat geweld aandoet. Moeten die beginselen niet de basis zijn waarop iedere oplossing gestoeld is?

Beter debat, meer mogelijke oplossingen

Het is ook teleurstellend te moeten constateren dat de meeste economen vooral in economische oplossingen denken en voorbijgaan aan bijvoorbeeld de juridische en democratische houdbaarheid ervan. Daar zit denk ik de makke van de wetenschap in het algemeen: te veel focus op het eigen vakgebied, terwijl vaak bij ingewikkelde problemen een multidisciplinaire, integrale aanpak vereist is.

Wat we missen is een goed debat waarin vanuit verschillende invalshoeken diverse oplossingen goed bediscussieerd worden. De media hebben vooral de laatste tijd economen aan het woord gelaten die iets zeggen over het economische effect van de oplossingen zoals die door Europese politiek worden bedacht. Er wordt te weinig aandacht besteed aan andere oplossingen en aan de juridische, ethische en democratische houdbaarheid van het door de Europese politiek gekozen pad van ‘bailouts’ van banken en staten die economisch gezien niet solvabel (meer) zijn.

Vicieuze cirkel van probleemlanden

De politieke wil om een oplossing te bereiken lijkt er wel te zijn, zoals ook Boris Ryvkin in zijn paper schrijft: ‘De EFSM, EFSF en ESM laten de intense politieke wil van de leiders van de eurozone zien om de euro in stand te houden en potentiële defaults die de toekomstige politieke integratie in gevaar kunnen brengen te voorkomen… De expansie van de EFSF in de schuldenmarkten en het indirect opkopen van obligaties van staten die in de problemen zijn, kunnen die defaults mogelijk vertragen. Vertraging betekent echter geen structurele oplossing.’

Ryvkin slaat daarmee de spijker op zijn kop. Het beleid van bailouts, grotendeels gedaan met extra gecreëerd geld, komt neer op het kopen van tijd. Er wordt stiekem gehoopt op een wonder, zoals een krachtig herstel van de economie. Maar, zo schrijft Ryvkin terecht, het is een traject dat economisch is gedoemd te mislukken, omdat het niet het structurele probleem (de weeffout van de euro) oplost, namelijk dat landen die economisch achterop raken niet in staat worden gesteld, bijvoorbeeld middels een devaluatie van hun valuta, zich weer uit de problemen te exporteren.

Sterker nog, probleemlanden worden afgestraft met een hogere marktrente, waardoor ze hun schuld steeds duurder moeten financieren. En om het allemaal nog veel erger te maken moeten ze ook nog zwaar bezuinigen, waardoor de economische groei stilvalt en er een vicieuze cirkel ontstaat waar een probleemland niet meer uitkomt.

Een grotere, drastischere stap

De belangrijke vraag die in het multidisciplinaire debat moet worden gesteld, is of het wel terecht is om banken en staten die veel te veel risico hebben gelopen of zich niet aan de begrotingsafspraken hebben gehouden, een bailout op kosten van de belastingbetaler te geven. Als we straks alle zuidelijke banken en staten moeten redden – en wie zegt dat dit een ondenkbaar scenario is – gaat dit ons allemaal zoveel geld kosten, dat we de komende tientallen jaren aan de bedelstaf moeten.

Is het hard herstructureren en in default laten gaan van probleemlanden en -banken uiteindelijk niet een betere oplossing? Nu de pijn nemen om weer vooruit te kunnen? Is de door mij eerder en ook door steeds meer andere economen reeds gepropageerde eurobonds, in combinatie met een herstructurering en transferunie, geen oplossing? Het voorkomt dat landen die economisch achterop raken worden afgestraft met een te hoge rente en houdt Europese gedachte levend.

Of de oplossing die Ryvkin zelf voorstelt, namelijk het tijdelijk uit de euro stappen van probleemlanden, vervolgens herstructureren, om op een later moment weer terug te keren in het europact. Ryvkin haalt ook de oplossing van André ten Dam aan, The Matheo Solution, waarin de eurolanden met een systeem van ‘dual currency’ gaan werken. Nederlandse economen besteden hoegenaamd geen aandacht aan deze oplossing, wat waarschijnlijk komt omdat hij is bedacht door een jurist.

Kortom, het wordt tijd dat nu ook de Europese politiek over zijn schaduw heen stapt en een serieus debat voert over alle mogelijke oplossingen, waarbij niet alleen naar de economische aspecten wordt gekeken, maar ook naar de juridische, democratische, ethische etc. De huidige problemen geven aan dat het tijd wordt voor een grotere, drastischere stap. 

Harry Geels is directeur Research en partner bij Inmaxxa Vermogensbeheer in Naarden. Daarnaast is hij hoofdredacteur van Traders Club Magazine (TCM). De informatie in deze opinie is niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. De standpunten en vooruitzichten van Geels geven zijn persoonlijke mening weer.