Overleeft de euro 2017?
Na Grexit en Brexit valt sinds kort ook de term Frexit. De markten kijken met argusogen naar de ontwikkelingen rond Griekenland, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, maar in 2017 zijn er ook de parlementsverkiezingen in Nederland en Duitsland.
Het woord Grexit is een afgeleide van Griekenland en exit en duidt op het scenario waarin Griekenland (gedwongen) de eurozone verlaat. Tijdens het dieptepunt van de eurocrisis in 2009 kwam een vertrek uit de eurozone voor het eerst ter sprake.
In 2001 trad Griekenland op de valreep toe tot de eurozone, terwijl het eigenlijk daarvoor niet in aanmerking kwam. Met de kennis van nu kun je gemakkelijk stellen dat de Grieken nooit of te nimmer aan de voorwaarden van het Stabiliteits- en groeipact zouden voldoen, maar de beslissing had ook een militaire invalshoek. Griekenland is een vooruit geplaatste steunpunt van de NAVO aan de oostflank van het bondgenootschap. De samenwerking van de NAVO is sinds 1991 niet meer gericht op het beschermen van de lidstaten tegen agressie van de Sovjet-Unie, maar op de bescherming van de bondgenoten tegen moderne dreigingen, zoals terrorisme. Zo richt de NAVO zich momenteel op onder andere Afghanistan, Irak, Turkije en de Baltische staten en Polen om de stabiliteit in deze landen te bevorderen.
Het gevaar van een Grexit scheen geweken, maar sinds de parlementsverkiezingen van zondag 25 januari 2015 lijkt het erop dat Griekenland doelbewust verzuimt in haar bezuinigings- en betalingsverplichtingen. Sinds februari 2015 onderhandelt de Griekse regering met de geldschieters over een verlenging van de noodsteun, maar de Grieken zijn fel gekant tegen de dwingende bezuinigingsmaatregelen die hen door de instituties, oftewel de trojka van de Europese Centrale Bank, de Europese Unie en het Internationale Monetair Fonds, werden opgelegd.
Brexit
Het woord Brexit heeft haar wortels in Groot-Brittannië en exit en verwijst naar het scenario waarbij het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie stapt. De Britten zijn sinds 1973 lid van de Europese Unie, maar het land maakt geen deel uit van de eurozone, noch van de Schengenzone. De Britten zijn zeer terughoudend bij hun soevereiniteit en verlenen hoffelijk voorrang aan de vrije markt, maar de Europese Unie is de belangrijkste handelspartner van het Verenigd Koninkrijk.
Als de Britten zich van de Europese Unie zouden afscheuren, dan staat dat gelijk met economische zelfmoord. Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje en Nederland zijn de lidstaten die in het voorkomende geval hiervan het meeste profijt van zullen hebben. Maar tegelijkertijd zou Brexit het einde van de Europese integratie bezegelen. Het berokkent schade aan de Europese eensgezindheid. De beleidsmakers in Brussel worstelen al sinds jaar en dag om een krachtdadig beleid uit te stippelen, om een vuist te maken tegen grootmachten als China en de Verenigde Staten. Een Brexit zou ook imagoschade betekenen voor de Europese Unie: de Britse diplomatie is vermaard, het Verenigd Koninkrijk heeft een permanente zetel in de Veiligheidsraad en heeft een grote legermacht.
Op donderdag 18 september 2014 hield de Schotse regering een referendum over onafhankelijkheid. Een meerderheid van de Schotten stemde tegen de afscheiding van het Verenigd Koninkrijk, maar Schotland speelt een sleutelrol bij de Britse verkiezingen van donderdag 7 mei. Momenteel lijkt het erop dat noch Labour noch de Conservatieven een absolute meerderheid in het parlement zal krijgen. Een coalitie of een gedoogconstructie lijkt onvermijdelijk. De SNP (Schotse nationalisten) verloren weliswaar nipt het referendum, maar zij zijn beter geplaatst dan UKIP van euroscepticus Nigel Farage om hun voordeel te halen uit de tweestrijd tussen Labour en de Conservatieven.
Frexit
Marine Le Pen beloofde als voorzitster van extreem rechtste Front National zes maanden na de presidentsverkiezingen van 2017 een referendum over het vertrek uit de Europese Unie te organiseren. Maar dan moet de dochter van de roemruchte ex-partijleider Jean-Marie Le Pen eerst wel in het voorjaar van 2017 de presidentsverkiezingen winnen. Mocht zondag de eerste ronde van de Franse presidentsverkiezingen plaatsvinden, dan wint Marine Le Pen geheid.
De dochter van Jean-Marie Le Pen riep ter gelegenheid van de verkiezingsoverwinning van Syriza de Grieken op om met Brussel te onderhandelen over hun exit uit de eurozone. En ze wil ook in de voetstappen van de Britse premier David Cameron treden, die uiterlijk in 2017 een referendum belooft over hun lidmaatschap van de Europese Unie.
2017
Zoals het nu eruit ziet, wordt 2017 het jaar van de waarheid voor de euro. De Britten houden of hielden kort daarvoor hun referendum over hun lidmaatschap van de Europese Unie. In het voorjaar zijn er parlementsverkiezingen in Nederland en presidentsverkiezingen in Frankrijk. In september trekken de Duitsers naar de stembus voor een nieuwe Bondsdag. In de huidige situatie is de kans klein dat de zittende Franse president François Hollande herverkozen wordt en in het ergste geval doen de Duitsers dat in een Europese Unie waaruit het Verenigd Koninkrijk vertrokken is en waarin de kersverse Franse presidente werkt aan een exitplan. @ Ivan Snurer