Leven in een omgeving zonder rendement

Credit Suisse liet recent in zijn research onderstaande grafiek van de reële rente op de lange Amerikaanse staatslening van 1920 zien. Hoe ze het precies hebben berekend – dat wil zeggen welke lange lening en welke inflatiecijfers ze precies hebben meegenomen - kon ik niet helemaal achterhalen, maar het toont aan dat de reële rente op lange staatsleningen op een historisch dieptepunt staat.

Dit plaatje is desastreus voor behoudende beleggers, vooral als we ook nog eens rekening houden met de vermogensrendementsheffing, de kosten van beleggen (denk aan bijvoorbeeld transactiekosten en het aanhouden van een depot) en de werkelijke inflatie die in mijn ogen hoger is dan de gerapporteerde (en nee, ik ga nu niet de discussie voeren over deze laatste stelling; dat heb ik genoeg gedaan).

 

Als we kijken naar korter lopende leningen of de TIPS (obligatieleningen waar de rente wordt aangepast op basis van inflatie) wordt het nog erger. Dan is de reële rente al negatief en dan hebben we het nog niet eens over zaken als kosten en heffingen. Er luidt maar één conclusie: er wordt in het huidige klimaat een enorme hap genomen uit uw vermogen (ook wetende dat uw huis minder waard wordt).

 

En als u dat vermogen niet direct zelf heeft, gebeurt die intering wel via uw pensioen, omdat pensioenfondsen en massa in veilige staatsleningen beleggen. Waarom pensioenfondsen dat nog doen lijkt uit beleggingsoogpunt niet logisch. Jeremy Grantham, de strateeg van vermogensbeheerder GMO, die afgelopen donderdag in Nederland was, heeft voor dit irrationele defensieve gedrag van pensioenfondsen een eenvoudige verklaring: de toezichthouders leggen de pensioenfondsen een verkeerd begrip van risico op.

 

Risico moeten we niet zien als iets als beweeglijkheid, maar als de kans op permanent vermogensverlies gedurende de beleggingshorizon. De staatsleningen van de veilige havens als de VS en Duitsland zijn volgens hem een gegarandeerd verlies van vermogen, en dus juist risicovol.

 

Hoe zijn wij eigenlijk in deze omgeving van vermogensintering terecht gekomen? Het heeft alles van doen met het beleid van de centrale banken. De FED, maar ook de ECB, hebben, iedere keer als er iets fout ging, op ongekende schaal geld in het systeem gepompt, nu door bijvoorbeeld het opkopen van obligaties. Bij de ECB bestaat hiervoor geen juridisch mandaat, dus met enige verbeelding kunnen we spreken van een illegaal lage rente.

 

Daarnaast zijn, om banken van de ondergang te redden, verschillende trucs uitgehaald, zoals de recente LTRO’s (de Longer Term Refinancing Operations). Hierbij werd aan banken op ongekende schaal aangeboden voor een lange looptijd tegen een extreem lage rente van 1% te lenen. Dit konden ze vervolgens beleggen in staatsleningen (Italië en Spanje geven leuke rendementen!), waardoor de rente nog verder gedrukt wordt.

 

De lage rente dient dus mede om banken overeind te houden, banken die nota bene door eigen roekeloos gedrag (veel te veel kredietverlening in goede tijden en het beleggen in veel te risicovolle producten als CDO’s en hypotheekobligaties) in de problemen zijn gekomen. Over ‘moral hazard’ gesproken. Als ik bij een (systeem)bank zou werken zou ik me schamen voor wat er is gebeurd.

Maar goed, we zitten er nu wel mee. Ik hoop dat eerdere adviezen van mij (opsplitsten van banken in nutsbanken en ‘investment bank’, waarbij de nutsbanken van de beurs moeten en geen trading voor eigen boek mogen handelen en dat de medewerkers van banken die hulp ontvangen hebben of helemaal staatsbank zijn, niet meer mogen verdienen dan de Balkenende-norm) snel een keer opvolging krijgen. Maar dat even terzijde.

 

Overigens riekt ook de vermogensrendementsheffing waarbij uitgegaan wordt van 4% rendement op het vermogen naar een vorm van diefstal. Een politicus die naar bovenstaande grafiek kijkt moet mij eens uitleggen hoe iemand die 4% moet halen, behalve dan door risicovol te beleggen (waarbij de uitkomst op korte termijn echter niet zeker is).

 

Het is hypocriet dat pensioenfondsen hun verplichtingen contant moeten maken tegen de actuele rente (impliciet geeft de toezichthouder daarmee aan dat dit het te verwachte rendement is), maar dat gewone burgers tegen een vast rekenrendement moeten afrekenen.

De oplossing is dat toch maar te beleggen. Aandelen waarbij we portefeuilles kunnen maken met een dividendrendement van zeg 3/3,5% lijken voor de lange termijn veiliger dan lange staatsleningen. GMO gaat in zijn analyses momenteel uit van een reëel langetermijnrendement op aandelen van 4,5% (en spreekt van het grootste rendementsgat met obligaties sinds decennia). Een gedeelte van ons geld kan, afhankelijk van het risicoprofiel, ook in niet-euro obligaties. Zie voor de motivatie hiervan een artikel dat ik recent voor Beleggers Belangen heb geschreven. 

 

Harry Geels is directeur Research en partner bij Inmaxxa Vermogensbeheer in Naarden. Daarnaast is hij hoofdredacteur van Traders Club Magazine (TCM). De informatie in deze opinie is niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. De standpunten en vooruitzichten van Geels geven zijn persoonlijke mening weer.

Credit Suisse liet recent in zijn research onderstaande grafiek van de reële rente op de lange Amerikaanse staatslening van 1920 zien. Hoe ze het precies hebben berekend – dat wil zeggen welke lange lening en welke inflatiecijfers ze precies hebben meegenomen – kon ik niet helemaal achterhalen, maar het toont aan dat de reële rente op lange staatsleningen op een historisch dieptepunt staat.

Dit plaatje is desastreus voor behoudende beleggers, vooral als we ook nog eens rekening houden met de vermogensrendementsheffing, de kosten van beleggen (denk aan bijvoorbeeld transactiekosten en het aanhouden van een depot) en de werkelijke inflatie die in mijn ogen hoger is dan de gerapporteerde (en nee, ik ga nu niet de discussie voeren over deze laatste stelling; dat heb ik genoeg gedaan).

 

Als we kijken naar korter lopende leningen of de TIPS (obligatieleningen waar de rente wordt aangepast op basis van inflatie) wordt het nog erger. Dan is de reële rente al negatief en dan hebben we het nog niet eens over zaken als kosten en heffingen. Er luidt maar één conclusie: er wordt in het huidige klimaat een enorme hap genomen uit uw vermogen (ook wetende dat uw huis minder waard wordt).

 

En als u dat vermogen niet direct zelf heeft, gebeurt die intering wel via uw pensioen, omdat pensioenfondsen en massa in veilige staatsleningen beleggen. Waarom pensioenfondsen dat nog doen lijkt uit beleggingsoogpunt niet logisch. Jeremy Grantham, de strateeg van vermogensbeheerder GMO, die afgelopen donderdag in Nederland was, heeft voor dit irrationele defensieve gedrag van pensioenfondsen een eenvoudige verklaring: de toezichthouders leggen de pensioenfondsen een verkeerd begrip van risico op.

 

Risico moeten we niet zien als iets als beweeglijkheid, maar als de kans op permanent vermogensverlies gedurende de beleggingshorizon. De staatsleningen van de veilige havens als de VS en Duitsland zijn volgens hem een gegarandeerd verlies van vermogen, en dus juist risicovol.

 

Hoe zijn wij eigenlijk in deze omgeving van vermogensintering terecht gekomen? Het heeft alles van doen met het beleid van de centrale banken. De FED, maar ook de ECB, hebben, iedere keer als er iets fout ging, op ongekende schaal geld in het systeem gepompt, nu door bijvoorbeeld het opkopen van obligaties. Bij de ECB bestaat hiervoor geen juridisch mandaat, dus met enige verbeelding kunnen we spreken van een illegaal lage rente.

 

Daarnaast zijn, om banken van de ondergang te redden, verschillende trucs uitgehaald, zoals de recente LTRO’s (de Longer Term Refinancing Operations). Hierbij werd aan banken op ongekende schaal aangeboden voor een lange looptijd tegen een extreem lage rente van 1% te lenen. Dit konden ze vervolgens beleggen in staatsleningen (Italië en Spanje geven leuke rendementen!), waardoor de rente nog verder gedrukt wordt.

 

De lage rente dient dus mede om banken overeind te houden, banken die nota bene door eigen roekeloos gedrag (veel te veel kredietverlening in goede tijden en het beleggen in veel te risicovolle producten als CDO’s en hypotheekobligaties) in de problemen zijn gekomen. Over ‘moral hazard’ gesproken. Als ik bij een (systeem)bank zou werken zou ik me schamen voor wat er is gebeurd.

Maar goed, we zitten er nu wel mee. Ik hoop dat eerdere adviezen van mij (opsplitsten van banken in nutsbanken en ‘investment bank’, waarbij de nutsbanken van de beurs moeten en geen trading voor eigen boek mogen handelen en dat de medewerkers van banken die hulp ontvangen hebben of helemaal staatsbank zijn, niet meer mogen verdienen dan de Balkenende-norm) snel een keer opvolging krijgen. Maar dat even terzijde.

 

Overigens riekt ook de vermogensrendementsheffing waarbij uitgegaan wordt van 4% rendement op het vermogen naar een vorm van diefstal. Een politicus die naar bovenstaande grafiek kijkt moet mij eens uitleggen hoe iemand die 4% moet halen, behalve dan door risicovol te beleggen (waarbij de uitkomst op korte termijn echter niet zeker is).

 

Het is hypocriet dat pensioenfondsen hun verplichtingen contant moeten maken tegen de actuele rente (impliciet geeft de toezichthouder daarmee aan dat dit het te verwachte rendement is), maar dat gewone burgers tegen een vast rekenrendement moeten afrekenen.

De oplossing is dat toch maar te beleggen. Aandelen waarbij we portefeuilles kunnen maken met een dividendrendement van zeg 3/3,5% lijken voor de lange termijn veiliger dan lange staatsleningen. GMO gaat in zijn analyses momenteel uit van een reëel langetermijnrendement op aandelen van 4,5% (en spreekt van het grootste rendementsgat met obligaties sinds decennia). Een gedeelte van ons geld kan, afhankelijk van het risicoprofiel, ook in niet-euro obligaties. Zie voor de motivatie hiervan een artikel dat ik recent voor Beleggers Belangen heb geschreven. 

 

Harry Geels is directeur Research en partner bij Inmaxxa Vermogensbeheer in Naarden. Daarnaast is hij hoofdredacteur van Traders Club Magazine (TCM). De informatie in deze opinie is niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. De standpunten en vooruitzichten van Geels geven zijn persoonlijke mening weer.